Hoe simpel en goedkoop de eertijdse kritiek op Zuid Afrika was, is de laatste jaren duidelijker dan ooit. Ook de Linkse activisten van toen zwijgen er nu over. Toon Kasdorp zag geen reden voor enthousiasme

In de Volkskrant van 10/12/13 stond een artikel waarin met terugwerkende kracht de houding van de Nederlandse overheid tegenover het apartheidsregime aan de kaak werd gesteld. Onze overheid, want de kleur van de diverse regeringen bleek er niet toe te doen. De overheid deed niet of maar mondjesmaat mee aan allerlei vormen van boycot en dan nog alleen als men er door de publieke opinie toe gedwongen werd.

Ik denk zeker dat dit een juiste observatie is, maar dat is altijd de houding geweest van de Nederlandse departementen tegenover regimes waar wat op aan te merken was. Voor en na de tweede wereldoorlog hebben we volop zaken gedaan met communistische en naziregimes of met Zuid-Amerikaanse dictatoren. Ook bij de handel met Zimbabwe is het meer de desintegratie van de economie daar dan het kwaadaardige regime van Mugabe dat een rem vormde op de handel met dat land.

En al was de apartheid een fout soort regime, het was op geen stukken na zo boosaardig of gewelddadig als de regimes van Hitler, Stalin en Mao Dze Doeng. Het is vol te houden dat het ANC de eigen aanhang meer materiële schade heeft berokkend dan het apartheidsregime van de Afrikaners. De boycot van het onderwijs die twee zwarte generaties beroofd heeft van een behoorlijke opleiding was een domme en kwaadaardige actie van het ANC, net als de aanslagen op onschuldige burgers trouwens.

Als er tijdens de apartheid sprake was van geweld van overheidswege, zoals in Sharpeville, dan was dat altijd in reactie op geweld van het ANC of het PAC die in die tijd nog rivaliserende bewegingen waren. Een paar dagen eerder dan Sharpeville waren negen politiemensen om het leven gekomen bij een soortgelijk incident in een dorpje in de buurt van Durban. Er was een menigte van 19.000 boze en met stenen gewapende mensen in Sharpeville, die dreigde de afzetting rond het politiebureau te doorbreken, waar zich aan het begin van de betoging maar een handvol politiemensen bevond.

Het was juist opmerkelijk hoe gedisciplineerd de Zuid-Afrikaanse politie in het algemeen bleek op te treden. Dat Sharpeville uit de hand is gelopen is waar, maar dat was niet ongeprovoceerd en het was zeker niet de regel.

Het is een misvatting dat bruut optreden van de overheid het kenmerkende facet was dat de apartheid tot een abject systeem maakte. Dat zat hem veel meer in de overtuiging, zowel bij zwarten als bij blanken dat je twee mensensoorten had, waarvan de een superieur was aan de ander en waarbij aan die overtuiging in alle facetten van het dagelijks leven vorm werd gegeven.

Apartheid was een verkeerd soort samenleving en dat we het daar in Nederland en de andere westerse landen niet mee eens waren hebben we duidelijk laten merken en het heeft aan het verdwijnen ervan bijgedragen. Maar het geven van gewapende steun aan het ANC, zoals Klaas de Jonge dat deed door het smokkelen van bommen en wapens, dat was fout. De Jonge is terecht door de Zuid-Afrikanen vervolgd.

Dat de apartheid zo geweldloos tot een einde is gekomen is behalve aan het wijze optreden van De Klerk en Mandela ook te danken aan het feit dat het regime in werkelijkheid veel minder bloedig is geweest dan het altijd door de anti-apartheidsbeweging is afgeschilderd. Al de jaren van de apartheid is de immigratie uit de buurlanden door blijven gaan, wat zeker niet het geval zou zijn geweest als Klaas de Jonge c.s. gelijk gehad hadden in de manier waarop ze dat land hier in de media afschilderden.

Het meest opvallende aspect van Zuid-Afrika na het einde van de apartheid is juist hoe geruisloos de verandering gegaan is. Dat kon alleen omdat het in wezen geen terreurregime was, dat toen verdween. Het is niet alleen het regime maar de samenleving zelf die toen beslissend veranderde in de zin dat een zwarte man als Mandela kon fungeren als een voorbeeld voor blank en zwart. Dat was een beslissende verandering in het zelfbeeld van de mensen daar.

Dat het land nu beter geregeerd zou worden, omdat mensen als Zuma in plaats van Botha het voor het zeggen hebben, moet U niet geloven. Puur bestuurlijk is het er hard op achteruit gegaan , maar dat is nu eenmaal niet het belangrijkste in het leven, al is het lastig genoeg voor wie in Zuid-Afrika leeft.

---

Dit artikel over Zuid Afrikaanse apartheid verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp.

Meer van Toon Kasdorp vindt u hier. Meer over Zuid Afrika vindt u hier terug.