Gisteren was er nog een beetje rumoer over uitspraken die premier Rutte deed tegenover een aantal Europarlementariërs die in Den Haag op bezoek zijn voor een conferentie – of zoiets. Over het Oekraïne-referendum en zo. Maar de politieke crux werd weer eens gemist.

Zoals vaker met Rutte was het een weinig intelligente speech waar teveel uit kon worden geconcludeerd en te weinig aan kan worden ontleend. Wat je vaak ook kunt zeggen van de tirades van gevaarlijke gekken: hun gebrek aan zelfbeheersing openbaart achterliggende gedachten. Die van Rutte gisteren was een pronkstuk van 35 seconden matig Engels waarin een wagonlading aan attitudes werd uitgestort. (Video)

“I am totally against referenda. And I am totally, totally, totally against referenda on multilateral agreements, because it makes no sense.”

Dat Rutte in het vervolg debiteerde dat als een meerderheid van de EU Nederland ergens in mee wil sleuren, we dat maar te accepteren hebben signaleert dat de man ongeschikt is als Nederlands premier. Maar heel veel nieuwswaarde heeft ook dat niet meer – we lijken er aan te zijn gewend.

Dat Rutte zo openlijk tegen referenda is, is ook niet al te slim, al moet zijn eerlijkheid worden geprezen. Want het betekent dat we hem bij de vierjaarlijkse carrousel in één keer weg zullen moeten stemmen – we kunnen er onder zijn bewind immers niet op vertrouwen dat hij zich corrigeren laat. Stem op mij, ik lieg het U eerlijk voor!

De crux van Rutte’s verhaaltje is naar mijn gevoel echter wat de NOS er over opschreef:

Rutte herhaalde dat het nog steeds mogelijk is dat Nederland het verdrag niet ondertekent, als onderhandelingen in Europa en met Nederlandse politieke partijen op niks uitlopen.

Het is nog steeds mogelijk – hoewel ietwat verlaat – dat het kabinet zich aan de wet zal houden! Hoe we een premier moeten noemen die weigert zich aan een wet te houden – die nog tijdens zijn zittingsperiode werd besproken en aangenomen, en waartegen hij zich nooit lijkt te hebben verzet – moeten noemen? Dat zullen we maar aan de voetnoten van de parlementaire historici van over vijftig jaar over laten. Dat hij nu suggereert dat het aan hem en een paar ministers is te bepalen hoe en wat, en dat ze daarna in wetboeken laten uitzoeken hoe dat wat kan worden geregeld zonder parlementaire ophef, is van een regenteske minachting voor democratie die adembenemend zou kunnen zijn. Als we de laatste jaren niet al lang verstikt geraakt waren met dit soort stunts.

Na vorige week te zijn afgeschoten bij een doorzichtige poging de initiatiefnemers van het referendum medeplichtig te maken aan wat voor regeling dan ook, vertelt Rutte hier dus tussen neus en lippen door dat hij met Nederlandse partijen in onderhandeling is. Over wat? Niet de uitvoering van de wet in ieder geval, hoogstens het bekende achterkamertjesoverleg om iets door te drukken wat zojuist is afgewezen. Want tja, de Eerste Kamer. Het is hoogst onwaarschijnlijk dat hij daarmee weg zal komen, maar proberen kan. Wie weet vind hij voldoende deelnemers voor politieke hara kiri? In die categorie viel natuurlijk ook de uitnodiging aan het Forum voor Democratie en andere referenduminitiatiefnemers. Paniek, paniek, paniek. Als het alleen om Nederland ging was het allang opgeborgen in de dossiers die volgend jaar een herkansing krijgen. Maar Europa is boos, en laat zich kennelijk niet vermurwen. Tekenen zullen we. En snel.

Zoals vaker toont dit het probleem met de EU: een semi-superstaat kan niet blijven bestaan zonder volledige fusie, of zij zal uiteen vallen. Dat lijken de Britten te begrijpen, getuige het referendum van volgende week donderdag.