Toen de Nigeriaan Adebolajo in Engeland levenslang kreeg, omdat hij een willekeurige soldaat op straat vermoord had door hem aan te vallen te met een slagersmes, vond zijn broer dat hij het slachtoffer was geworden van de Britse Islamofobie! U begrijpt nu dat islamofobie een moeilijk begrip is waar kennelijk niet iedereen hetzelfde onder verstaat.

Een fobie, zegt Wikipedia, is een irrationele angst die bij de lijder een paniekgevoel oproept als hij er mee geconfronteerd wordt. Het geldt als een officiële neurologische aandoening. Er bestaan lijsten van fobieën in de medische handboeken. Op die lijsten komt islamofobie niet voor.

Islamofobie is dus geen fobie in de medische zin. Het is meer zo’n woord als fascist[1] of terrorist[2]. Een woord dus dat geen duidelijke inhoud meer heeft maar wordt gebruikt om iemand weg te zetten. In dit geval de mensen die bezwaren hebben tegen de islam als godsdienst of als motor van een gewelddadige cultuur. Islam basher is het Engelstalige equivalent voor islamofoob. Onder de mensen die als islamofoob worden beschreven zijn er wel die zich irrationeel gedragen, zoals de dominee in Florida die een stapel korans wilde verbranden als symbool voor zijn afkeer. Er zijn ook mensen die een telefoon grijpen en mensen als Mevrouw Kahn gaan uitschelden. Mevrouw Kahn is de echtgenote van de imam die een islamitische gebedsruimte wilde bouwen bij ground zero in New York.

Maar veel mensen die bezwaren hebben tegen de islam zijn volkomen rationeel. Onze grootste islamkenner Snouck Hurgronje had dit soort bezwaren en een substantieel deel van de Nederlandse arabisten, uit de tijd dat het vak als wetenschap ontstond, deelden die. Een even substantieel deel bestaat tegenwoordig uit blinde verdedigers, zoals bijvoorbeeld Erik-Jan Zürcher[3] die een aanbeveling mocht schrijven van de Nederlandse regering voor de toelating van Turkije tot de EU, of de Leidse hoogleraar Maurits Berger.

Voor de islam in zijn tegenwoordige vorm zijn zowel qua godsdienst als qua leefwijze weinig positieve punten aan te voeren. Zeker niet wanneer we de islam vergelijken met joden- en christendom of met humanisme, boeddhisme en confucianisme. Islam en geweld hebben altijd een nauwe relatie vertoond. Dat neemt niet weg dat ook de islam nog een vooruitgang is als men hem vergelijkt met het primitieve animisme in sommige delen van Afrika, of met de leefwijze in Arabië voor het optreden van de profeet Mohammed. Het heeft dus weinig zin om tegen de islam in absolute zin te zijn, het kan allemaal nog veel erger. Maar in Europa, Azië of Amerika is het geen vooruitgang en wie de mensen daarop wijst lijdt niet noodzakelijk aan een waanidee of een fobie.

In Duitsland is een paar jaar geleden veel ophef ontstaan over een nieuw boek van Thilo Sarrazin met de titel Europa braucht den euro nicht. In dat land speelden toen ook twee affaires die beide volgens progressieve mensen met islamofobie te maken hadden. Een ervan ging over dezelfde Sarrazin. Duitsers lijden als volk aan een fobie ten aanzien van zowel een nazistisch als een communistisch verleden. Alles wat daarmee in verband gebracht kan worden stuit op een min of meer automatische veroordeling in de publieke opinie. Van de twee affaires waar ik op doel was de ene de prijsuitreiking aan Kurt Westergaard, de Deense cartoonist die nu al jaren bewaakt moet worden. Ondanks deze bewaking werd hij een paar jaar geleden in zijn huis overvallen door een islamist uit Somalië. Hij wist zich toen met grote tegenwoordigheid van geest zijn belager van het lijf te houden en redde zich zelf en zijn kleinkind van de dood. De andere affaire betrof Thilo Sarrazin. Die moest onder druk van de Duitse elite aftreden, net toen bekend was geworden dat het bestuur van de Bundesbank een aanvraag tot zijn ontslag na ontvangen juridisch advies weer had ingetrokken. De adviseur had het boek Deutschland schafft sich ab, waar zoveel over te doen was, kennelijk ook daadwerkelijk gelezen. Maar Sarrazin nam nu zelf ontslag, hij zag het niet meer zitten bij de Bundesbank.

Bondskanselier Merkel, die de prijs had uitgereikt aan de Deen had nog steeds geen goed woord over voor de bankdirecteur. Onder meer, zei de Volkskrant, omdat hij gezegd zou hebben dat intelligentie erfelijk was. Dat zou een idee zijn geweest waar Merkel nooit eerder van gehoord had. Ik heb haar speech opgezocht op het internet, maar heb haar dat niet horen zeggen. Dat zou me ook verbaasd hebben van Merkel, die een voortreffelijk wetenschapper is en ongetwijfeld weet dat intelligentie inderdaad erfelijk is, zij het niet op dezelfde simpele manier als grootvaders klok.

In de eerste plaats is intelligentie maar ten dele overerfelijk en voor een ander deel afhankelijk van omgevingsfactoren. Verder is de erfelijkheid niet het IQ van beide ouders gedeeld door twee, maar meer een statistisch fenomeen. De kinderen van intelligente ouders hebben een grotere kans intelligent te zijn dan het gemiddelde van de gene pool waar ze deel van uit maken. De grootste kans is dat hun IQ aanleg zich zal bevinden ergens tussen het gemiddelde van de twee ouders aan de ene kant en het gemiddelde van de gene pool aan de andere. Dit brengt dus mee dat binnen een paar generaties het IQ van de nakomelingen van onze genieën zich weer dicht bij het gemiddelde zal bevinden, maar dat de kinderen van genieën niettemin voorlopig een voorsprong hebben op de rest van ons. Met de kinderen van hele domme mensen gaat het net zo maar dan omgekeerd.

Turkse en Marokkaanse gemeenschappen vormen geen afzonderlijk gene pool. Maar al was dat wel zo, dan is er geen enkele aanleiding om ervan uit te gaan dat die gemiddeld minder intelligente genen zou bevatten dan de Duitse. Wat wel waar is – en wat de reden is voor dit soort weinig zinvolle discussies- is dat op genetisch onderzoek naar de intelligentie van etnisch verschillende groepen mensen een taboe rust. Zoals bekend is taboe verwant aan fobie. De angst tegen een dergelijk onderzoek is volkomen irrationeel. Als eruit zou komen dat Arabieren of joden intelligenter zijn dan Duitsers, wat dan nog? Het zegt weinig over de intelligentie van mijnheer Sarrazin of van Angela Merkel. Die blijft hetzelfde en in casu hoog.

Ik vermoed dat Sarrazin iets gezegd of bedoeld heeft over de vermoedelijke intelligentie van bepaalde andere etnische groepen, met behoorlijk wat slagen om de arm, maar het merendeel van de journalisten pikt zoiets nu eenmaal niet op.

Wat zeker waar is overigens, is dat mensen uit het Riftgebergte of uit Oost Anatolië hun culturele achtergrond tegen hebben. Maar dat zegt weinig over hun genetisch aanleg. Het zegt wel iets over de gevolgen van het handhaven van een multiculturele samenleving zoals die nu in Duitsland of Nederland bestaat. Aparte wijken voor allochtonen, waarin de talen uit de landen van oorsprong worden gesproken en de voorvaderlijke mores worden gehandhaafd. Dat leidt tot maatschappelijke achterstanden en tot onnodige etnische spanningen. Wie zich daartegen keert heeft groot gelijk. Misschien dat Sarrazin de daarover discussie aan de gang wilde krijgen in Duitsland.

Maar hoe dan ook, om met zijn allen over hem heen te vallen dat slaat nergens op. Politiek was het wel begrijpelijk natuurlijk, die veroordeling van Merkel, want zij heeft ook te maken met de taboes van haar landgenoten. Het was te verwachten dat na de prijsuitreiking aan Westergaard er even tegengas gegeven moest worden. De Duitse imams hadden bezwaren tegen Westergaard, want de cartoons waren beledigend geweest.

Sarrazin had ook iets gezegd over de intelligentie van joden. Joden en erfelijkheid is een heikel onderwerp in Duitsland. Maar dat de Duitse joden veel meer Nobelprijswinnaars, grote kunstenaars, artsen, advocaten, financiers e.t.q. hebben geleverd in de periode voor de nazitijd, dan proportioneel zou zijn, staat wel vast. En ook dat ze dat in Amerika tegenwoordig nog steeds doen.

Wat de oorzaak daarvan is staat helemaal niet vast, maar ik moet toegeven, het heeft mij altijd net zo geïntrigeerd als het kennelijk Dr. Sarrazin doet. Dat het politiek correcte deel van Duitsland daar aanstoot aan neemt zegt meer over de Duitse naoorlogse cultuur dan over de arme Sarrazin.

De verkettering van die man is zo’n hype die niet gebaseerd is op wat hij gezegd of geschreven heeft maar op wat mensen uit de derde hand vernomen hebben dat hij gezegd of geschreven zou hebben. De man is geen domoor en geen racist. Wie met zoveel geweld over hem heen valt, zou in elk geval de moeite moeten nemen om eerst zijn boek te lezen.

---

1. Ernst Nolte heeft een boek gewijd aan alle theorieën die er bestaan over het fascisme, dat is uitgegeven bij Kiepenheuer & Witsch in Keulen (neue wissenschaftliche Bibliothek no 21). Maar hij komt er niet helemaal uit met zijn definitie. Ook wie afziet van een theoretische benadering en het historische fenomeen fascisme in Italië beschrijft komt niet tot een eenduidig begrip. Daarvoor is er in de beweging en bij haar leider Mussolini te veel veranderd in de loop der jaren. Het anti marxistische kenmerk is gebleven, net als een vorm van organische staatsgedachte, zoals die h.t.l. gepropageerd werd door Edward Brongersma. De communisten hebben van het begrip fascist een alternatief voor anticommunist gemaakt. De begrippenparen communistisch-fascistisch en goed-slecht lopen in deze opvatting tot op grote hoogte parallel.
2. Alex Schmid noemt in zijn basiswerk over politiek terrorisme (Political terrorism: a new guide to actors, authors, concepts, data bases, theories, and literature. Amsterdam: North Holland, Transaction Books, 1988.) een groot aantal elementen die in definities voorkomen, maar die niet in iedere afzonderlijke daad van terrorisme behoeven terug te keren:
   geweld, politiek. angst, terreur, dreiging, psychologische effecten, de slachtoffers vallen niet samen met te bestrijden tegenstander, doelgerichte actie, strijdmethode in strijd met geldende regels, dwang, afpersing, afdwingen van eisen, publicitair aspect, willekeur jegens slachtoffers, buitenstaanders als slachtoffers, intimidatie, onschuld van slachtoffers, actie niet van individuen maar van groeperingen en organisaties; de daad heeft een symbolische betekenis, een waarschuwing, onvoorspelbaarheid, een clandestien en geheime karakter; terreurdaden zijn serieel, onderdeel van een campagne, misdadig; eisen die worden gesteld aan niet rechtstreeks betrokken partijen.
   Wetenschappelijk vast heel verantwoord, maar wel wat uitgebreid en misschien ook te weinig verhelderend voor de gewone lezer. Zelf zou ik terrorisme als volgt willen definiëren: Terreur is het gebruik van geweld tegen onschuldige personen of tegen affectieve goederen met het doel degenen die zich met de slachtoffers of met de goederen verbonden voelen angst aan te jagen.
   Het zou mooi zijn als mensen wat zorgvuldiger waren in het gebruik van de termen terrorisme en fascisme, want equivalenten van goed en slecht hebben we eigenlijk al in overvloed. Aan dat soort termen is veel minder behoefte dan aan een preciezere omschrijving van de dingen waar we bezwaar tegen hebben, zodat we ons in de bestrijding ervan ook niet gaan vergissen.
3. Hij studeerde Arabisch, Turks en Nieuw-Perzisch en heeft daarna Turks en Nieuw-Perzisch gedoceerd aan de toenmalige Katholieke Universiteit Nijmegen

---

Dit essay verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp