Intelligentie
Wat met intelligentietests gemeten wordt weten we niet precies. Het IQ getal dat uit de tests komt heeft statistisch een heel behoorlijke voorspellende werking ten aanzien van het carrièreverloop van de betrokkene, dat wel. Intelligentie, of datgene dat in de tests gemeten wordt is, ruw en kort samengevat, het vermogen om problemen op te lossen. Hoe beter iemand in staat is om problemen op te lossen, hoe verder hij het brengt in de samenleving. Meestal tenminste.
Statistisch relevant wil niet zeggen dat het in individuele gevallen niet behoorlijk afwijkend kan uit pakken. Er zijn redelijk slecht scorende mensen die met hard werken, wat geluk en omdat ze op een voor hen passende plek terecht komen toch heel goed carrière maken. Er zijn ook heel intelligente mensen die zo onverstandig zijn of zo ver van de werkelijkheid afstaan,, dat ze er in de praktijk heel weinig van bakken.
Neem Anet Bleich, een intelligente, gevoelige vrouw en journaliste bij de Volkskrant. Zij is een van de groep journalisten die verantwoordelijk kunnen worden gehouden voor de hype in de Nederlandse politiek die tot de uitzending van Nederlandse militairen naar Srebrenica heeft geleid. Ze liet haar gevoelens en politieke vooroordelen op de loop gaan met haar verstand. Blind en doof voor de waarschuwingen van deskundigen drukten zij en een aantal andere bevlogenen bij de Tweede Kamer een militair avontuur door, dat duizenden levens heeft gekost. Levens van juist die burgers die men wilde beschermen. Het Srbrenica avontuur was een voorbeeld hoe met onverstandig optreden het omgekeerde kan worden bereikt van wat men hoopt[1].
Anet Bleich is daar nooit voor ter verantwoording geroepen want journalisten zijn niet verantwoordelijk, daar zijn politici voor, meent iedereen. Maar moreel is zij verantwoordelijk omdat ze een goed verstand heeft en voldoende toegang tot informatie en de deskundigheid van anderen.
Anet Bleich is de moeder van een dochter die anorexia had. Die dochter is succesvol behandeld in een Utrechtse universiteitskliniek. De hoogleraar die wetenschappelijk verantwoordelijk is voor de resultaten van de kliniek wilde hem sluiten. Hij had daar bureaucratisch wetenschappelijke redenen voor. Financiering en het aantal f.t.e.’s op de universiteiten zijn afhankelijk van succes. Succes in de wetenschap wordt gemeten aan het aantal publicaties in bepaalde gekwalificeerde tijdschriften. De anorexia-kliniek leverde te weinig van dit soort publicaties op, zeg maar geen.
Niemand, ook de betrokken hoogleraar niet, beweert dat de anorexia afdeling in klinisch opzicht geen succes zou zijn, maar wetenschappelijk, op de wijze waarop onze overheid wetenschappelijkheid wenst te meten, valt de kliniek door de mand. Wellicht hangt het een wel met het ander samen, en hebben de betrokken medici en psychologen meer belangstelling voor het genezen van patiënten dan voor het publiceren van tijdschriftartikelen die aan de norm voldoen.
Iemand die het sluiten van de kliniek zonde vindt voor haar dochter of voor de andere patiënten kan twee dingen doen. Zij kan een lange en een korte termijn probleemoplossing aan de orde stellen.
De korte termijn oplossing zou zijn om een actie te beginnen om de kliniek elders, buiten het academisch ziekenhuis onder te brengen. De ouders van anorexia patiënten zijn naar verluidt gemiddeld welgestelder en invloedrijker dan andere Nederlanders, dus dat is niet bij voorbaat kansloos. Te meer niet omdat de Utrechtse kliniek en haar behandelmethoden een aantoonbaar succesrecord hebben.
De lange-termijnoplossing zou zijn om de waardering voor klinisch wetenschappelijk werk niet langer uitsluitend afhankelijk te maken van prestaties die weinig andere verdiensten hebben dan dat ze meetbaar zijn. Een voorbeeld van een meetbaar maar betekenisloos criterium is het pure getal van publicaties in tijdschriften, ongeacht de kwaliteit van hun medewerkers en redacties.
Wat Anet Bleich deed in haar artikel in de Volkskrant van 26 mei 2004 was geen van beide en daarom geen voorbeeld van een intelligente probleemaanpak. Met een beroep op de gevoelens van haar lezerspubliek ging ze het hoofd van de afdeling jeugdpsychiatrie te lijf, die niet anders deed dan reageren op de prikkels die door de verantwoordelijken in Den Haag in het systeem van de Nederlandse wetenschap zijn ingebouwd. Dat gaf uiting aan de begrijpelijke emoties van Anet Bleich, maar was geen effectieve manier van probleembehandeling.
- Het meest frappante voorbeeld van dit soort goedbedoelde maar verkeerd gerichte actie was de kruisrakettenbetoging van 1981. 400.000 Nederlanders van de meest uiteenlopende overtuigingen en denominaties betoogden tegen de introductie van een onschuldig wapen, omdat ze dachten daarmee het einde van de koude oorlog dichterbij te brengen. De Russen die de actie tegen de wapens ondersteund hadden dachten ten onrechte dat het tegen de SS 20 raketten ging. Daar waren ze wel benauwd voor maar ze hadden geen idee dat men in Nederland per vergissing tegen kruisraketten ageerde. Veel van de aanwezigen dachten dat kruisraketten het enige middel waren voor het zenden van atoombommen naar Rusland, iets wat men graag wilde voorkomen. Dat was dus niet zo.
Erger was dat, als men effectief tegen de kernwapens zelf of tegen de juiste bezorgingsystemen had geprotesteerd, het effect van de betoging averechts zou zijn geweest. De koude oorlog kwam pas tot een einde nadat de Amerikanen besloten nieuwe wapensystemen te bouwen en de Russen tot de conclusie waren gekomen dat ze zich een nieuwe ronde bewapening niet konden permitteren
Dit artikel verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp