“Selling a colonial war” is, het moet gezegd, informatief en onderhoudend en dat zeg ik niet snel over een film die de dekolonisatieperiode in Nederlands-Indië/Indonesië behandelt.

Tijdens de niet geringe zit krijgt de kijker een scala aan perspectieven voorgeschoteld, zonder dat het – mij in ieder geval niet – verveelt of verwart.

Aan het woord over de periode (1945-1950) komen Nederlandse en buitenlandse historici, Nederlandse overheidsdienaren, militairen in het Nederlandse en Nederlands-Indische leger, Indonesische onafhankelijkheidsstrijders en vertegenwoordigers van de internationale, politieke gemeenschap, Radstake brengt ze met humor voor het voetlicht, hun verwarring soms filmisch in beeld brengend.

De humor die er zeker in zit, versluiert soms zijn ‘woke’ invalshoek. Zo wordt terloops de vraag gesteld wie het woord ‘politionele actie’ heeft gemunt. Dat blijkt de politicus Eelco van Kleffens te zijn geweest. De film toont een typisch steile Hollander die in de Veiligheidsraad zo fel uithaalt naar een aantal Indonesiërs, dat dit tot verontwaardigde reacties in de zaal leidt. Wat de film dan weer niet laat zien, is waar die felheid vandaan komt. De Republiek hield namelijk nog honderden Nederlanders in Republikeins gebied vast in kampen, zogenaamd ter bescherming tegen de revolutionaire en moordlustige jongeren, maar in Nederlandse ogen als gijzelaars. Maar bij z’n caleidoscoop aan percepties besef je dat het onmogelijk is om alle verhalen binnen dit conflict in betrekkelijk korte tijd voor het voetlicht te brengen.

Daarbij moeten we steeds bedenken dat het in Indonesië onmogelijk is onafhankelijk onderzoek te doen in de archieven van het leger. Dus dan rest slechts het voetspoor te volgen van de heersende, anti-Nederlandse kijk op het dekolonisatieproces.

Dat gezegd hebbend, is de, wellicht onbedoelde, botsing van twee gezichtspunten of verhaallijnen in deze film interessant.

De eerste, en heersende verhaallijn, is ook die van het grote dekolonisatie onderzoek dat vorig jaar is afgerond met een openbaar mea culpa van onze minister-president. Kort gezegd: Nederland stuurde militairen naar Indië zogenaamd om orde en rust herstellen, maar in werkelijkheid om een onafhankelijkheidsoorlog neer te slaan. Dit is, niet geheel onbegrijpelijk, ook de heersende mening onder Indonesische historici.

Het tweede, veel minder vaak belichte gezichtspunt is dat er wel degelijk sprake was van onbeschrijfelijk wrede wanordelijkheden op grote schaal waaraan Nederland terecht paal en perk wilde stellen. En, niet belicht in de film, waaraan ook het Indonesische leger een eind aan wilde maken. Ook zij vochten tegen plunderaars, dieven en moordenaarsbenden. In dier voege is het bevredigend dat de Bersiap de revue passeert. De in Nederland nog steeds grotendeels onbekende periode waarin diverse groepen burgers, waaronder duizenden (Indische)-Nederlanders en christelijke Indonesiërs werden aangemerkt als vijand van de onafhankelijkheid en op gruwelijke wijze vermoord.

De Australische historicus Robert Cribb stipt terloops de rol aan van de criminele onderwereld bij de Bersiap, een mogelijk verklarend en onderbelicht element om de talloze wreedheden te begrijpen. Onderzoeker Stef Scagliola spreekt, zonder daar dieper op in te gaan, van een duistere periode in de Indonesische geschiedenis.

Je kunt het Radstake niet verwijten dat die duistere periode onbesproken is gebleven, maar wat zou je graag een Indonesische historicus willen zien die kritisch keek naar de bedenkelijke rol van rampokkers, laskars en pemoeda’s aan wat de dekolonisatie-oorlog is gaan heten.

Om te besluiten: een klein pareltje vond ik de ontboezeming van Ben Bot over de zogeheten back pay-regeling. In tegenstelling tot Britse en Australische krijgsgevangenen hebben de Nederlandse militairen in krijgsgevangenschap geen compensatie gekregen voor de derving van soldij tijdens hun detentie. Ook ambtenaren in gevangenschap hebben hun gederfde loon niet uitbetaald gekregen. Bot vertelt dat er wel in klein ministerieel comité over is gesproken, maar het compensatiebedrag waar ze op uitkwamen, zou de macht van de schatkist ver te boven zijn gegaan.

Een bijzondere ontwikkeling: stel het terugbetalen van je schuld net zo lang uit tot het bedrag, met rente, compensatie geldontwaarding, te hoog is geworden om nog te betalen. Et voilà, geen schuld meer. Dus, met alle mitsen en maren, een boeiende film.

Indië verloren – Selling a colonial war

Regisseur In-Soo Radstake

Filmtheaters door heel Nederland

Duur 2u12