Nu de campagne in het UK over een mogelijk Brexit losbarst, lijkt ook in andere landen een vertrek uit de EU normaal te worden. Met als voorlopig dieptepunt EU-commissaris Frans Timmermans, die zo’n referendum in Nederland ‘niet nodig’ vindt.

Natuurlijk is een referendum in Nederland niet nodig. In Nederland hebben we in 2005 tegengestemd, en zijn er vervolgens in geluisd door iemand die zelfs nog nooit over het begrip raadplegend had nagedacht, om over bindend naar te zwijgen. Toch krijgt dit punt in de media weinig aandacht.

In andere landen is daarentegen meer te doen over dit onderwerp. Brexit zou een nieuwe stap zijn in het bestaan van de EU, en technisch gesproken is dat waar. Maar niet helemaal. Wat de schok is die men vreest, is dat een meerderheid van een bevolking die mooi-glanzende EU zou kunnen afwijzen. Een pakketje schroot, met een dun laagje chroom, maar enfin. Het is al eens gebeurd, maar niet door een groot land. IJsland trok in 2015 de aanvraag voor het lidmaatschap in, en lijkt het economisch geweldig te doen. Dus zal men het binnen de EU geen prettig voorbeeld vinden om ter sprake te brengen. En al was IJsland geen volwaardig lid, en volgt men via de EVA deels de wetgeving die de EU in stelt, het getuigt van een onafhankelijkheidsdrang die we hier binnen de EU niet langer lijken te kennen of zelfs begrijpen.

Wellicht zijn we te lang deel geweest van de EEG, en beseffen we niet dat de EU een heel ander karakter draagt dan die EEG? De uiterlijkheden komen overeen, maar het karakter verschilt hemelsbreed. Die lange associatie met de EEG is precies wat de landen van de Visegrad-groep ontbreekt. Hun ervaringen met de Comecon daarentegen moeten hen echter sterken in hun verzet tegen al te dictatoriale beleidsvoornemens vanuit Brussel. Comecon en Warschaupact tezamen waren de formele wijze waarop de voormalige Sovjet-Unie Oost-Europa onder controle hield. Het is een pijnlijke vergelijking, omdat er een grond van waarheid in schuilt.

Dat zien we dan ook terug in de uitspraken van de Tsjechische premier Bohuslav Sobotka eerder deze week, dat na Brexit ook een uittreding van Tsjechië uit de EU een mogelijkheid zou kunnen blijken. Dat Servië ook niet langer likkebaardend naar de EU kijkt is minder vreemd. Het land heeft altijd een sterke band met Rusland gehad, en behouden. Het AD meldt:

,Als Groot-Brittannië de EU verlaat, dan kunnen wij in Tsjechië over een paar jaar ook een debat over het verlaten van de unie verwachten”, aldus Sobotka volgens persbureau AFP. ,De impact kan enorm zijn”, waarschuwt hij en hij voegt eraan toe dat een ‘Tsjexit’ een economische en veiligheidscrisis kan veroorzaken.
De Tsjechische premier waarschuwt ervoor dat het land dan mogelijk weer in de Russische invloedssfeer belandt.

Dat laatste zie ik niet direct gebeuren, tenzij de EU heel vijandig om zou gaan met de uitgetreden landen. Maar dat zou mogelijk juist voor andere landen een reden kunnen zijn ook te vertrekken. Maar het diepere psychologische inzicht wat hun uitspraken kunnen veroorzaken is aan intellectuele dwergen als Martin Schulz, Guy Verhofstadt en Jean-Claude Juncker niet besteed. Dus wie weet?

Als de EU niet voor die tijd volledig uiteen gevallen is, natuurlijk. Dat is een veel minder vreemde veronderstelling dan het nu lijkt. Eén schaap over de dam maakt nog geen zomer, maar het bewijst dat de dam open is voor alle verkeer. In twee richtingen. Precies waar de huidige EU-leiding bang voor is.

Een Brits onderzoek naar de psychologische factor van een mogelijk Brexit werd gisteren bekend gemaakt, en dat leverde interessant materiaal op. Gedaan in de tweede helft van 2015, stelt het dat Eurosceptische Britten op economische gronden zouden kunnen besluiten vóór handhaving van het EU-lidmaatschap te stemmen. Nauwkeuriger gezegd: de angst voor mogelijke nadelige economische gevolgen zou een factor kunnen zijn.

Dat doet in de verte denken aan een berucht gezegde van autoritaire politici: democratie is voor veel mensen in de eerste plaats een volle maag.

Intussen is binnen de Britse regering de zaag gezet in de gelijke behandeling van voor en tegenstanders van Brexit. Tegenstanders worden ernstig beperkt in hun mogelijkheden, omdat officieel de lijn van de regering is campagne voor een verlengd verblijf in de EU te voeren. Daarover zal het laatste woord nog wel niet gesproken zijn, want het ziet er  Brits onderzoek” tamelijk rigoureus uit.