De vraag in de titel over journalisten kun je op diverse manieren benaderen. Zowel kwalitatief en moreel, bijvoorbeeld. Maar is een moreel slechte journalist nog wel ‘de onze’?

De luie journalist
Terecht wordt wel gesteld dat de hedendaagse journalisten – al dan niet noodgedwongen vanwege krimpende budgetten – lui zijn geworden en zelfs niet meer over de inhoud berichten maar louter nog over de politieke poppetjes: minister A zei dit en fractievoorzitter B vond dat maar dom waarop partijgenoot C van A boos werd op B etc. Zulk ‘nieuws’ is immers supermakkelijk, snel en goedkoop te maken. Over de inhoud verslag doen is veel moeilijker en als dat al gebeurt wordt maar al te vaak de verantwoordelijke minister, het OM of een vertrouwde deskundige geciteerd zonder dit te interpreteren of zelfs maar een weerwoord op dit verhaal op te zoeken.

Misschien is het associatieverdrag met Oekraïne (maar ook de vergelijkbare verdragen met Moldavië en Georgië, die iedereen alweer vergeten lijkt) een mooi voorbeeld van hoe de journalisten hun werk verwaarlozen. Niet alleen laten ze na om hierop echt journalistiek werk te leveren door bv. te onderzoeken hoe deze verdragen tot stand zijn gekomen, welke lobbygroepen of machten een rol hebben gespeeld en wat precies de betekenis is van de verdragen, ze hadden dat ook al in 2014 moeten doen toen onze regering er zijn handtekening onder zette!

De partijdige journalist
Ik las vandaag in de NRC dat er eerder geen media-aandacht aan associatieverdragen is besteed omdat er toen nog geen maatschappelijk debat over bestond, maar dat is natuurlijk de omgekeerde wereld: als de media er niet over berichten dan weet de bevolking er niet van en ontstaat er ook geen maatschappelijk debat. Wel hebben de partijen die toen al tegen stemden, zoals de SP en de PVV, misschien hier ook een verantwoordelijkheid laten liggen: zij kunnen en moeten ook meer ruchtbaarheid geven aan wetsvoorstellen waar ze tegen zijn om zo precies dat maatschappelijk debat te activeren.

Maar ik kan me voorstellen dat zelfs zo’n partij als SP, die overal zijn mannetjes heeft en kan mobiliseren, tamelijk machteloos is in het grote verhaal en ook geen breed maatschappelijk debat in z’n eentje kan aanzwengelen. Hier wreekt zich het feit dat de journalisten zo sterk sympathiseren met de middenpartijen en dan met name met PvdA en D’66, dat je telkens weer ziet dat de journalisten precies over die zaken berichten waarvan PvdA en D’66 wil dat er ruchtbaarheid ontstaat met al dan niet een maatschappelijk debat.

De media agenderen precies die zaken waarvan de bekendheid ervan gunstig is voor de middenpartijen. En omgekeerd verzwijgen ze liever die zaken die schade toebrengen aan de middenpartijen. Het bekende voorbeeld – waar Rechts altijd zo woest over is – is natuurlijk dat ze liefst verzwijgen dat de laatste terrorist weer een moslim was en dat Marokkanen zijn oververtegenwoordigd in de misdaadstatistieken om zo “Wilders niet in de kaart te spelen” waardoor de media heel bewust zelf partij kiezen in het maatschappelijk debat.

En opnieuw is het associatieverdrag met Oekraïne een mooi voorbeeld: ze hebben het eerst verzwegen, toen het referendum er nu eenmaal kwam zijn ze aarzelend begonnen met berichten in de hoop dat misschien de drempel van 30% niet wordt gehaald en nu die drempel waarschijnlijk wel wordt gehaald, worden we gebombardeerd met een heuse campagne van onder meer NRC en het NOS Journaal om de kiezer ‘voor’ te laten stemmen.

De corruptie van de democratie
Men kan trouwens nog een stap verder gaan, zoals de socialisten en fascisten doen, om zo aan te tonen waarom ons democratisch model van volksvertegenwoordiging slechts een schijndemocratie oplevert. Zoals de media bepalen wat de bevolking weet en dus wil, zo bepalen de gevestigde partijen op hun beurt de agenda van de media en bepaalt het grootkapitaal (de multinationals, de banken, e.d.) ten slotte het programma van de gevestigde partijen (zoals bij bv. het associatieverdrag waarschijnlijk alleen het grootkapitaal ervan profiteert en dus een grote vinger in de pap zal hebben gehad om het te ontwerpen en/of door te drukken).

Zo bepalen uiteindelijk de multinationals en de banken waar de bevolking voor stemt, zelfs als die stem geheel tegen het ‘ware’ belang van de burger in gaat: de massa wordt zo misleid en de democratie is aldus gecorrumpeerd door het grootkapitaal dat de werkelijke machthebber is in plaats van het volk. Wellicht dat internet de macht van de gevestigde, ‘papieren’ media dermate heeft ondergraven dat de gevestigde machten niet meer de absolute macht hebben, hetgeen een factor kan zijn waarom nu het populisme – de ware democratie – opkomt als relevante tegenmacht.

Objectiviteit of onpartijdigheid?
Ten slotte nog de volgende vraag. Wat verlangen we eigenlijk van de journalist: objectiviteit of onpartijdigheid? Verlangen we objectiviteit – een verslag van geverifieerde en onweerlegbare feiten in plaats van meningen en speculaties – maar geen onpartijdigheid, zodat bijvoorbeeld. de Telegraaf conservatief, de NRC liberaal en de Volkskrant sociaaldemocratisch mag zijn zolang ze maar niet ‘liegen’?

Of verlangen we geen objectiviteit, nu objectiviteit de opdracht aan wetenschappers is en journalisten geen wetenschappers zijn (en het hen daarbij reeds aan tijd ontbreekt om serieus zaken te onderzoeken omdat ze deadlines moeten halen en eerder dan de concurrent moeten publiceren), maar dan toch wel onpartijdigheid?

Ik denk dat als we vinden dat journalisten niet onpartijdig maar wel objectief moeten zijn, de onze het niet eens zo slecht doen. Het tekort zit dan niet in de journalisten zelf als wel in een gebrek aan politieke diversiteit in de media zodat met name het geluid van de SP, de PvdD en de PVV nauwelijks wordt gehoord, om nog maar te zwijgen van al die opvattingen die helemaal niet worden gerepresenteerd in ons politiek bestel.

---

Dit essay over de media en haar werknemers verscheen eerder op Geband van Joop.

Over media hier, over journalisten en hun makkes vindt u hier meer.