We zijn het eens dat het onderwijs dramatisch is verslechterd maar wat is de oorzaak? Sociologen en agogen zijn de hoeders van de bestaande maatschappelijke ethiek en zij houden meer van gelijkheid dan van excellentie. Zij hebben de afgelopen halve eeuw bepaald wat er bestuurlijk in het Nederlandse onderwijs gebeurt.

In die vijftig jaar hebben we veel meer hoog opgeleiden gekregen maar is het peil van de opleidingen drastisch gedaald. Het soort opleiding dat van nature moeilijk is en daarom niet toegankelijk valt te maken voor iedereen, is daarbij in het verdomhoekje geraakt.

De onderwijshervormingen in Nederland zijn voornamelijk door sociologen bedacht. Van dat onderwijs in Nederland mag sinds het rapport van Jeroen Dijsselbloem weer in het openbaar gezegd worden dat het niet in de schaduw kan staan van dat in Vlaanderen of in Finland. Zestig jaar geleden was het niveau hier hetzelfde. In België is sindsdien alles min of meer bij het oude gebleven en in Finland heeft men het onderwijs met verstand hervormd. Dat laatste kan dus ook. Er kan uit geconcludeerd worden dat de sociologen het hier niet goed hebben gedaan.

Of een klein aantal elitaire opleidingen de oplossing zijn voor de tekorten die Dijsselbloem heeft geconstateerd, weet ik niet. Voor een klein groepje kinderen misschien, maar per definitie niet voor het onderwijs van de grote meerderheid. Tenzij men voor toelating tot Pabo’s voortaan een universitaire bèta opleiding gaat vragen. Dan zou ook de rest van het onderwijs van een elite-Pabo kunnen profiteren.

Maar waarschijnlijk hebben we betere dingen om ons druk over te maken. Als we een deel van ons talent een betere opleiding kunnen geven dan de tegenwoordige scholen kunnen aanbieden dan moeten we dat trouwens zeker doen. Het is een misvatting dat de tegenwoordige maatschappelijke elite zou bestaan uit de best opgeleiden van Nederland. De leidinggevenden in de samenleving zijn degenen die het land besturen en die de openbare mening vormen. Het land wordt bestuurd door politici, ambtenaren en bestuurders van maatschappelijke instellingen. De openbare mening wordt gevormd door de media. Sociologen, juristen en communicatiewetenschappers zijn in de overheid en in de media beter vertegenwoordigd dan lieden met een bèta opleiding.

Maar een bèta opleiding geeft een betere garantie voor competentie dan de gamma opleiding van sociologen en communicatiewetenschappers, omdat voor het volgen van onderwijs in bèta wetenschappen aan zekere minimumeisen moet worden voldaan. Als iemand dat niet aan kan, dan kan hij zo’n studie helemaal niet volgen. Domme advocaten zijn er bij de vleet, zoals iedereen kan getuigen die zelf in die professies heeft gewerkt. Domme natuurkundigen zijn er eigenlijk niet. Er zou iets voor te zeggen zijn om iedereen eerst een baccalaureaat in een bètavak te laten doen en dan pas bij een menswetenschap toe te laten. Beter en gemakkelijker is het om behoorlijk en verplicht bètaonderwijs op de middelbare scholen te geven die toegang geven tot de universiteiten. Dan volgen de andere leerlingen een middelbare opleiding die ze wel aan kunnen en beginnen eerder aan hun baan. Iedereen heeft daar voordeel van.

Toepassing van dat systeem over de hele universitaire linie zou tot een dramatische daling van het aantal universitaire studenten leiden, maar is dat erg? Ik maak me sterk dat niemand het verschil zou merken tussen ambtenaren met alleen middelbare school en ambtenaren met een bachelors of masters in de menswetenschappen.

Waarom in plaats van ze te egaliseren universiteiten niet juist moeilijker toegankelijk maken? Die kunnen dan weer centra van onderzoek en academische excellentie worden, ongehinderd door een meerderheid van studenten voor wie de opleiding nauwelijks toegevoegde waarde blijkt te hebben. Beroepsopleidingen kunnen dan weer doen waarvoor ze er eigenlijk zijn: opleiden tot een beroep.

Voor de wederopbouw van het onderwijs is een deltaplan nodig en deltaplannen kosten geld. Het universitaire onderwijs in zijn tegenwoordige vorm kost veel geld en met name omdat er te veel mensen aan deelnemen die er niet thuis horen en die er weinig wetenschappelijke kennis en vaardigheden opdoen. Noem als het moet beroepsopleidingen voortaan colleges en studenten aan universitaire opleidingen postdocs. What ’s in a name? Maar stel heldere eisen aan de toelating en aan de afsluitende examens. Dan hebben we over vijfentwintig jaar misschien weer de basis voor een goed onderwijssysteem.

——————————————————————————————————–

Eerder verschenen op het blog van Toon Kasdorp.