Er zijn tegenwoordig nog maar weinig verdedigers van het ingrijpen van de Verenigde Staten in de burgeroorlog in Vietnam.

Misschien wel het minst in de Verenigde Staten zelf, waar een meerderheid van de laatste generatie politici in hun jeugd in Vietnam gevochten heeft of thuis tegen de oorlog heeft gedemonstreerd of beide. Vietnam is wereldgeschiedenis geworden en een afschrikwekkend voorbeeld.

Tot de historische kennis van het grote publiek over de Vietnamoorlog hoort niet het feit dat hij door John F. Kennedy is begonnen en door Richard Nixon is beëindigd. Daar wordt door niemand meer nadruk op gelegd.

Daarover kunnen niettemin twee opmerkingen worden gemaakt. Het beginnen van een oorlog zonder dat daar een levensbelang van het land mee gemoeid is, is een hoogst onverantwoordelijke daad. Het beëindigen van een verloren oorlog door de verliezende partij zonder dat hij daar door de overwinnaar rechtstreeks toe gedwongen kan worden is veel moeilijker dan de meesten zich realiseren.

Nixon heeft daar politiek een groot risico mee gelopen en minder credit voor gekregen dan hij heeft verdiend. Gebeurt het echter niet of gebeurt het niet tijdig dan kunnen de sterkste landen doodbloeden aan een niet te winnen oorlog. Athene en het Siciliaanse avontuur staan iedere historicus als voorbeeld voor ogen. Wie inziet dat er gestopt moet worden en dan door de zure appel heen bijt, loopt de kans de politieke rekening te krijgen gepresenteerd van de fouten van zijn voorgangers.

Johnson molenaar weten de meesten van mijn generatie nog wel, want vicepresident Johnson, die na de dood van Kennedy het politieke testament van zijn voorganger heeft uitgevoerd, heeft wel de rekening gepresenteerd gekregen. John F. Kennedy, die met behulp van fraude in Chicago aan de macht is gekomen, Fidel Castro heeft willen laten vermoorden, toestemming heeft gegeven voor de Varkensbaai-invasie en de arme Cubanen die het vuile werk moesten opknappen vervolgens in de steek heeft gelaten, die John F Kennedy is nog steeds een held in de ogen van het publiek en zijn rol bij het begin van de Amerikaanse oorlog in Indochina is vergeten.

De Vietnamoorlog was onderdeel van een reeks oorlogen en opstanden in Zuid Oost Azië, die voor de een onderdeel waren van het dekolonisatieproces en voor de ander een onderdeel van het communistische wereld offensief. Tijdens de anti Vietnam demonstraties werd de verdediging van Azië tegen de communisten weggehoond als een doorzichtige pretext van de imperialisten. De emoties liepen te hoog op om een rationele discussie mogelijk te maken.. De beelden van brandende mensen en huizen en van ontbladerde bomen staan daarvoor nog te sterk op het netvlies van iedereen die de tijd heeft meegemaakt. Ho Chi Minh, de communistenleider die de opstand tegen de Fransen had geleid en gewonnen was een held in de ogen van de jeugd, zoals Che Guevara later in Latijns-Amerika.

Toen na de verovering van Zuid Vietnam door de communisten honderdduizenden bootvluchtelingen hun leven op het spel zetten en ten dele ook kwijt raakten heeft dat nooit de aandacht gekregen die het verdiende. De gedachte dat het gewone volk van Zuid Vietnam, waarvoor de oorlog tegen de imperialisten toch begonnen was, er de voorkeur aan gaf om te emigreren en desnoods daarbij om het leven te komen boven het blijven leven onder een communistisch régime, dat fenomeen had de mensen hier iets moeten zeggen. De ervaringen van de mensen in Oost Europa, de culturele revolutie in China, de vluchtelingen uit Cuba, overal is het hetzelfde verhaal. Waar de communisten aan de macht komen volgt de terreur en heersen armoede en ellende. Zo vreemd was het dus niet dat Amerika meende dat het volk van Zuid-Vietnam beter af zou zijn met het corrupte regime van Ngo Dinh Diem dan met een heldhaftige Ho Chi Minh.

De fout die Kennedy maakte door troepen naar Laos te sturen en door Diem te steunen was niet dat hij daarbij op het verkeerde paard wedde. De fout was dat hij amateuristisch te werk ging, geen analyse had laten maken van de Franse nederlaag en onvoldoende de Amerikaanse strategische belangen en militaire mogelijkheden in zijn overwegingen had betrokken. Ter verdediging van Kennedy dient gezegd te worden dat helemaal niet zeker is dat hij de Vietnamoorlog zo uit de hand zou hebben laten lopen als hij was blijven leven. Hij heeft bij andere gelegenheden laten blijken in staat te zijn van fouten te leren en geen goed geld naar kwaad geld te blijven gooien.

De enorme uitbreiding van de Amerikaanse aanwezigheid in Vietnam komt voor rekening van Johnson en McNamara. Sinds Alcibiades is het niet meer voorgekomen dat een wereldmacht zijn voortbestaan op het spel heeft gezet voor een zo gering belang als Amerika had in Vietnam, maar van imperialisme en eigenbelang kunnen de Amerikanen niet worden beschuldigd. Het was dom maar niet slecht. Maar zoals U weet, veel meer ellende in de wereld is aan domheid dan aan slechtheid te wijten. Hitlers zijn er weinig, maar Johnsons zijn er altijd in overvloed.

---

Dit artikel verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp