Het vertrek van Alexander Pechtold kwam dit weekend op het D66-congres toch nog onverwacht. Pechtold leek zichzelf vooral als een soort Franse kaas te zien: zwaar beschimmeld, maar nog steeds rijpend.

En traditiegetrouw volgde zijn partij hem slaafs, waarheen hij zich politiek ook bewoog – had zij haar overleven niet aan de heer AP re danken? Die overrijpheid echter was deze zomer steeds duidelijker geworden. Het begon te stinken. Uitgebreide verhalen over schandalen; in Story en Privé over zijn persoonlijke perikelen met relaties en al, iets met een penthouse in Scheveningen waar men bij GeenStijl maar aan bleef refereren. Desondanks probeert het politieke schotschrift Privé Vrij Nederland ons te vertellen dat het besluit tot vertrek al ruim een half jaar geleden door hèmzelf genomen werd, en dat al die schandalen er niets toe hadden gedaan. Alsof Pechtold heel ingetogen had toegeleefd naar deze 6e oktober. En om dat beeld er nog eens stevig in te rammen pent VN er de eerste 5 alinea’s van een groot stuk over vol. En als je die plichtsgetrouw gelezen hebt is je eerste gedachte inderdaad: het is mooi geweest.

Het is niet eens een hagiografie van Pechtold die dit zieltogende uithangbord van progressieve politieke analyses ons probeert voor te houden, het is eerder een necrologie van 12 jaar mislukte linkse stemmingmakerij. Want als er iets is waar Pechtold een uithangbord van was, was het juist dat. Het politieke succes van Alexander Pechtold was gebaseerd op opponeren tegen alles wat de PVV is en zegt. Door zichzelf tot mikpunt te maken van alles waaraan de doorsnee-Nederlander een hekel heeft, werd Pechtold zich niet alleen tot een bepalende politieke factor, maar ook tot het vaandel waaromheen progressieven met regenteske pretenties zich konden verzamelen. In zekere zin is hij daarmee ook een extra factor geworden in de ondergang van de PvdA, die uit angst stemmen aan D66 èn GL te verliezen weigerde zichzelf te hervormen, en zich daarbij van tijd tot tijd overschreeuwde. Zonder het proces van verval van dat wereldbeeld ooit echt te stoppen.

Afijn, het VN dat daar eveneens een factor in speelde, gunt Pechtold nu een laatste gebaar. Dat het de verwevenheid tussen politiek en Nederlandse journalistiek op werkelijk schaamteloze wijze etaleert. Met,terugwerkende kracht generaties linkse politici te kijk zet als trekpoppen van een bepaald soort journalistiek, het lijkt niet meer belangrijk. Want met het tijdperk Pechtold kan ook het tijdperk Vrij Nederland intussen als afgesloten worden beschouwd.

Aannemelijk verhaal?
Is het verhaal aannemelijk, dat Pechtold al in maart gesprekken begon over zijn vertrek? Het klinkt eerder als een zorgvuldig opgebouwd verhaal, waarvoor men wellicht inderdaad al maanden gesprekken voerde, maar dan toch vooral in algemene zin. Vergelijkbaar met de necrologieën die elke zichzelf respecterende krant al klaar heeft liggen van diverse belangrijke of kenbare personen, zodat die direct na het heen gaan van zo’n iemand in de krant kunnen verschijnen, zonder Wikipedia te hoeven opslaan en over te pennen.

Het besluit van Pechtold lijkt eerder ingegeven door de druk dat hij anders op zijn eigen congres spitsroeden had moeten lopen. Over het referendum bijvoorbeeld (Ollongren ontbrak afgelopen zaterdag vast niet voor niets). Geen spitsroeden vanwege de beslissingen die hij zijn partij door de strot duwde, maar vanwege de gevolgen die dat in de peilingen had. Onder leiding van Pechtold werd D66 een spiegelbeeld, maar veel militanter tegenbeeld van de PVV. Waar de PVV rechts was door nationale belangen te willen laten prevaleren en daar meer aandacht voor te vragen; daar werd D66 extreemlinks door alles wat de EU deed heilig te verklaren. Onder andere door warhoofd Sophie in ´t Veld in Brussel te parkeren en de meningsvorming van de partij op dat vlak de facto aan haar over te laten. Het overleven van D66 is daarom verre van zeker.

Belang Pechtold voor Nederlandse politiek
En daarmee komen we aan het belang van Pechtold voor de Nederlandse politiek: zijn 12 jaar lange aanwezigheid op de eerste rij heeft vooral bewezen dat de netheid van de brave burger geen gezonde leidraad is voor politieke beslissingen. Dat diezelfde brave burger bij voorkeur niet wist met welk een tactieken de Pechtold-brigade het land poogde te sussen, en dat de burgerij er pas nu achter begint te komen wat de gevolgen van principieel pappen en nathouden zijn – dàt behoort tot de ‘verdiensten’ van Pechtold. De aanwezigheid van Pechtold beloofde de brave burgerij een Lalala-land als we altijd al hadden, doordat deze pinguïn telkens heel vertrouwenwekkend Lalala zong. Pinguïns die zingen? Dat moet wel vals zijn. En inderdaad.

Dat andere politici het een verlies noemen? Dat Rutte Pechtold node missen zal neem ik zonder meer aan. Pechtold was de grote blokkade tegen elk overleg met partijen als PVV en FvD. Zijn verdwijnen gooit mogelijk wat open, al moet je maar afwachten wat we er voor terugkrijgen. Maar door zich op Pechtold te verlaten als zijn steun in de Kamer om het tegen Wilders cs op te nemen, is het vertrek van AP wel degelijk een aderlating voor de premier.

Voor D66 zal de aderlating ernstiger zijn. Dat Pechtold vertrekt zonder maar een idee te geven wie zelfs maar tijdelijk het stokje zou moeten overnemen, pleit al tegen het verhaal dat hij hier al meer dan een half jaar naar toe werkte. Hoogstens was het de botheid tijdens de laatste ABP (tegen onder andere Ronald van Raak) die een indicatie gaf wanneer Pechtold zijn besluit werkelijk nam. Pechtold vertrekt morgen, waarheen is nog onbekend. Ook dat is een signaal dat Pechtold weliswaar al een tijd plannen had te vertrekken, maar er maar niet in slaagde zichzelf ergens onder dak te brengen met een mooi baantje. Het viel op dat zijn kandidatuur voor diverse baantjes ongeveer evenveel enthousiasme wekte als dat van Sharon Dijksma voor diverse burgemeestersposten de afgelopen 5 jaar.

Het zal wel iets in Brussel worden, mogen we hopen.