Het bancaire stelsel zoals het nu bestaat is over de houdbaarheidsdatum heen, en er moet dringend aan een wijziging of alternatief worden gewerkt.

Toen de Amerikaanse regering tien jaar geleden[1] Lehman Brothers liet vallen om een voorbeeld te stellen aan andere banken, brak de wereld geldcrisis uit. Wat kwam vast te staan is dat overheden zich niet kunnen permitteren om banken te laten vallen die fungeren als knooppunten in het geldverkeer. Dat wist men bij de Amerikaanse overheid eigenlijk ook eerder wel, maar men hield Lehman ten onrechte voor een zakenbank en niet voor een systeem- of geldbank. Bij de echte grote banken blijkt dat onderscheid niet te bestaan.

De reden waarom men de Griekse crisis in Europa een paar jaar heeft laten aanmodderen was weer dat de banken tot over hun oren in het Griekse schatkistpapier zaten, alleen omdat die leningen een puntje of zo meer deden dan die van andere landen. Banken moeten op hun kwartaalcijfers letten, veel meer dan pensioenfondsen en hadden dus naar verhouding meer van het spul. Ten onrechte meende men bij de banken dat het risico in euroleningen in wezen te verwaarlozen was. Wat we gezien hebben de jaren er na is een grootscheepse actie van de ECB waardoor banken veel van hun Griekse leningen hebben kunnen lozen ten koste van de Europese belastingbetaler.

Zou U dat ook gedaan hebben als U Mario Draghi was geweest? Ik denk het wel. Langs deze weg gebeurt het nog min of meer geordend, terwijl, als de banken in de moeilijkheden zouden zijn geraakt de ECB en de Europese belastingbetaler er ook voor opgedraaid waren, maar dan ongeordend en dat is altijd duurder.

Wat Draghi in zijn eentje niet kan maar de gezamenlijke directeuren van de grote centrale banken en de politieke wereldleiders intussen hadden moeten doen, is bedenken hoe we verder moeten met het bancaire stelsel en het geldsysteem in de wereld. Dat het zo niet verder kan is duidelijk. Het systeem verliest het vertrouwen van het publiek en dat is eigenlijk ook helemaal terecht. Een systeem waarbij banken hun kwartaalcijfers als richtlijn hanteren en weten dat ze hun winsten zelf kunnen houden terwijl hun verliezen door overheden gedekt worden, dat vraagt om het soort problemen dat we gehad hebben. Banken zijn bovendien te groot en te onoverzichtelijk om door toezichthouders of zelfs maar door hun eigen besturen te kunnen worden gecontroleerd.

Daar komt bij dat er geen echte standaard meer is voor het geld. Overheden kunnen naar hartenlust geld scheppen. Ze doen dat ook als naar hun oordeel de economie of een ander landsbelang daarom vraagt. Amerika heeft zijn oorlogen van de laatste decennia op de pof gevoerd en de zuidelijke Eurolanden hebben dure welfare states opgetuigd met geleend geld [2]

De centrale banken hebben het geld goedkoop gehouden, waardoor het uit de hand lopen van de overheidsuitgaven werd gestimuleerd. Tegelijk is daardoor het rente-instrument als wapen in de economische politiek bot geraakt, en staan de centrale banken in feite met lege handen als hun gevraagd wordt de economische neergang te bestrijden.

Kortom het is een mess en weten met zijn allen niet hoe we eruit moeten komen.

De banken aanwijzen als de schuldigen en ze bijvoorbeeld nationaliseren, zoals Mitterrand heeft gedaan toen hij voor het eerst president van Frankrijk werd helpt niet, dat bleek meteen. Bonussen afschaffen ook niet. Als we feitelijke problemen willen oplossen doen we er goed aan normatieve argumenten daarbij buiten beschouwing te laten, preken helpt ook niet. Overheden en publieke opinies kunnen geen banken runnen en bovendien zouden ambtenaren het ongeveer net zo doen als bankiers als ze het wel zouden kunnen.

De enige oplossing lijkt mij te zijn dat overheden het ontstaan van kleine overzichtelijk banken bevorderen, die van alle moderne faciliteiten gebruik maken en daardoor goedkoop kunnen werken en gemakkelijk kunnen worden gecontroleerd. Amerika heeft iets dergelijks gedaan na de crisis van 1929 en dat hielp. Dat soort banken zou in de tijd van een generatie de megabanken van tegenwoordig van de markt kunnen verdringen. De overheden zouden ze van kapitaal moeten voorzien, op voorwaarde dat ze klein en overzichtelijk blijven. Dat is duur, maar waarschijnlijk toch een stuk goedkoper dan de garanties die ze nu ongewild aan de megabanken geven. Het zal wel een hoop problemen opleveren die ik nu niet kan overzien, maar doorgaan met het tegenwoordige systeem gaat ook niet.

---

1. September 2008
2. waar Nederland vandaag aan heeft bijgedragen.op de EU top (Red)

---

Dit artikel over het bancaire stelsel verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp