Harde Brexit? – EU-gekonkel over Noord-Ierland
De voorstellen die EU-onderhandelaar Barnier nu doet over Brexit zouden Noord-Ierland min of meer binnen de EU houden, maar zijn weinig meer dan een eerste stap naar de afscheiding van het gebied van het UK, en een aanstaande aansluiting bij Ierland. Dat is een oude wens van katholieke Ieren, maar betekent het niet ook een terugval naar de jaren 70 en 80?
Binnen het UK wordt dit goed begrepen, en je mag er van uitgaan dat men in Brussel ook wel snapt dat dit voor de regering van het UK onaanvaardbaar zal blijken. Niet alleen wordt van de Britten gevraagd hun staatsbestel op te breken als losprijs voor hun vertrek uit de EU. Maar bovendien is de regering-May voor haar meerderheid in Westminster afhankelijk van de Noord-Ierse protestanten van de DUP. Dat dit -zeker op dit moment – volledig onbespreekbaar zal zijn behoeft eigenlijk weinig uitleg.
Kool en geit
Maar voorstellen waarvan het weinig uitleg behoeft dat ze geen realistische bijdragen leveren aan een probleem, hebben dan ook over het algemeen een ander oogmerk. Speciaal bij onderhandelingen waar niemand zich kan veroorloven als eerste boos weg te lopen, is het een bekende techniek de andere partij in de gordijnen te jagen. En die daar te houden tot zij uiteindelijk via het raam vertrekt. Het probleem begon met een poging kool en geit te sparen:
Het grootste probleem is de grens tussen EU-lidstaat Ierland en Noord-Ierland, dat bij het Verenigd Koninkrijk hoort. In december kwamen de Britse premier May en voorzitter Juncker van de Europese Commissie overeen dat de grens tussen de Ierlanden open blijft en dat er geen grensposten komen.
Ook is afgesproken dat Noord-Ierland onverkort deel blijft uitmaken van het Verenigd Koninkrijk, zonder aparte status. De vraag was hoe deze uitgangspunten kunnen worden verenigd.
Het gevolg was bijna logisch, en alleen daarom al hadden de Britten deze kool en geit exercitie beter kunnen vermijden.
De EU lost dat nu op door een economische grens tussen de EU en het Verenigd Koninkrijk in de Ierse zee te leggen. Ieren en Noord-Ieren kunnen elkaar dan vrij bezoeken, omdat Noord-Ierland dan onder de EU-regels voor vrij verkeer van goederen en diensten zou blijven vallen.
De Britten zijn daar boos over en vinden dat de Europese Unie in feite Noord-Ierland van hen afpakt. “Het ontwerpakkoord ondermijnt de gemeenschappelijke Britse markt en tast de grondwettelijke eenheid van het Verenigd Koninkrijk aan”, zei premier May in het parlement.
Ja, precies wat May zegt. Maar elke overeenkomst van een dergelijke aard was op hetzelfde uitgedraaid: blijvende bemoeienis van de EU met de wetgeving in Noord-Ierland en daarmee met de grondwettelijke integriteit van het UK. Was dat niet waarom de Britse bevolking in meerderheid uit de EU weg wilde? Hoe illustreer je je eigen gelijk beter dan door de fouten uit het verleden te herhalen!
Een zwakke premier
May bewees dus dat haar eigen voorstel – dat om binnenlands-politieke redenen werd gedaan – weinig slim was. Alsof ze het nog nodig had te onderstrepen dar haar politieke positie steeds minder makkelijk houdbaar wordt en dat ze hoognodig vervangen moet worden. Nadat Mays kandidaat-concurrent Johnson had uitgehaald werden er pas lijnen getrokken.
De EU draaide vervolgens de duimschroeven nog iets verder aan:
Barnier riep de Britten vandaag, tijdens de presentatie van de voorwaarden op, om haast te maken. Op 31 maart 2019 is de Brexit een feit, maar de onderhandelingen moeten in het najaar zijn afgerond, zodat de parlementen van de lidstaten het verdrag op tijd kunnen ratificeren. “In de herfst moet er een akkoord zijn. De tijd dringt”, zei Barnier.
En dat roept de herhaalde vraag op: waarom uitgebreide onderhandelingen tijdens welke men bij de EU niet beseft dat het echt over en sluiten is. Want in EU-kringen wordt steeds hongerig gehapt op domme uitspraken van mensen die al twintig jaar geleden werden uitgerangeerd, en zo lang dit spelletje doorgaat wordt niemand er wijzer van. Dat men in de EU de ontkenningsfase nog niet voorbij is zou de UK moeten doen beseffen dat onderhandelen iets voor een latere datum is. Split up and be done with it.
De beste uitkomst?
Deze video van De Telegraaf beschrijft dat netjes zonder de voetangels te vermijden – jammer is alleen dat onderliggend wordt toe geredeneerd naar een gewenste situatie die zich niet materialiseren zal (zie hier voor de genoemde speltheoretische benadering).
Maar of een harde Brexit de slechtste uitkomst is? Ik betwijfel dat zeer. In de gegeven situatie behoort een ‘zachte’ aanpak niet tot de politieke mogelijkheden. De EU is als de dood voor de consequenties van een voorbeeldfunctie die voort zouden kunnen komen uit te zachte voorwaarden, het UK is als de dood voor een uitkomst die de redenen voor Brexit voldoende zou adresseren.
Beide zijden beschouwen dat als van levensbelang, en dat maakt een verstandige overeenkomst op dit moment vrijwel onmogelijk – niet in het minst doordat moeilijk te voorspellen valt wat achteraf werkelijk verstandig zal blijken te zijn. Het huidige steekspel, dat ook nog eens extra wordt belast dor de relatief korte tijd die men heeft, kan door niemand gewonnen worden. Het is een harde Brexit of de volledige overgave van één van beide partijen.
May houdt vandaag een toespraak over Brexit. Alweer. Wat het wordt? Meer van hetzelfde, zinloos gedraai, gemillimeter. Beide partijen zouden er goed aan doen een heel summier overgangsbeleid te formuleren, het nu te vergeten en vervolgens gaan onderhandelen alsof dat de uitgangspositie is. May durft dat om binnenlands-politieke redenen niet, maar het is de enige weg die snel ergens toe leiden kan. Meer gedraai eindigt alleen maar tot meer uitstel van onderhandelingen zoals ik hierboven schets. Maar dat is niet waar deze onderhandelingen over gaan: het gaat nog pas over het laten inzinken van het besef dat het echt gebeuren gaat. Zonder dat besef wordt er nooit een serieus resultaat bereikt.
De Ierse Republiek zit vooralsnog in de EU. Niet zo gek dat de EU de belangen van een van haar lidstaten behartigt. Bovendien stemde een meerderheid van de Noord-Ieren tegen Brexit.
En inderdaad leek het nergens op:
https://www.bnr.nl/nieuws/internationaal/10340736/may-blijft-vaag-over-brexit-details