Voor mij, die de Vietnam jaren bewust heeft meegemaakt, heeft een heersende mening in de publieke opinie nog steeds wat suspects.

Sommige progressieve Nederlanders vielen de schellen pas van de ogen toen, na de verovering van het Zuiden, de Vietnamezen massaal met wrakke bootjes de zee op vluchtten om te ontkomen aan het nieuwe communistische regime. Er zijn er die ook nu nog menen dat het gelijk aan de kant van de Noord Vietnamezen lag. Terwijl over de hele wereld het communisme in diskrediet is geraakt zijn er progressieve Nederlanders die zich aan hun rozige jeugdherinneringen blijven vastklampen. Die nog steeds geen kwaad woord over Hanoi willen horen of, om een ander voorbeeld te noemen, kritiek op het corrupte kader van het ANC.

Ik werkte in mijn jonge jaren aan de universiteit van Amsterdam. Die was toen, met Groningen en de voormalige katholieke universiteiten, een bolwerk van marxistisch Nederland. In mijn onschuld ging ik regelmatig met mijn omgeving in discussie over Das Kapital van Marx en over andere socialistische klassieken. Steeds weer kwam naar voren dat men die niet gelezen had. Het bleek dat het lezen van boeken i.p.v. pamfletten als een politiek verdachte activiteit beschouwd werd in hun kringen. Iets waar iemand die recht in de leer was zich niet vlug mee bezig zou houden. Ongeveer zo als het lezen van de bijbel bij hun katholieke voorouders.

Niet alleen gelovige marxisten, maar alle vooruitstrevende Nederlanders waren in die tijd voor een eenzijdige kernontwapening: “alle kernwapens de wereld uit, te beginnen met Nederland”.

Op het Museumplein werd in 1981 een grote manifestatie georganiseerd waar mensen van letterlijk alle gezindten aan deelnamen. Ik was in die tijd bevriend met twee hoogleraren, allebei met nogal uitgesproken meningen, die het in mijn beleving zelden over een onderwerp eens waren geweest. De een was een socialist van de oude stempel en de ander was antroposoof. Broederlijk liepen ze samen mee in de demonstratie en naast elkaar stonden ze in de slotmanifestatie op het plein, waar Mient Jan Faber en mevrouw Strikwerda de extatische menigte toespraken. Het leek een religieuze belevenis voor de meeste aanwezigen, maar ook een angstaanjagende ervaring voor wie zich emotioneel afzijdig probeerde te houden.

Ook daarna heb ik nooit spontaan een mening aangehangen waar de media en de publieke opinie zich met kracht achter stelden. Ik schort mijn mening op en wacht een tijdje. Ik probeer eerst eens tegen te zijn en kijk of ik het vol kan houden. Ik lees erover en discussieer en kijk waar ik uitkom. Een enkele keer word ik na verloop van tijd wel overtuigd maar eigenlijk maar zelden. Media meningen zijn hypes en niet vaak gebaseerd op feiten en goed gefundeerde beoordelingen.

Neem de minst bekende interventie van de NATO in het voormalige Joegoslavië, de wapeninzameling in Macedonië. De Kosovaren waren met deels door de NATO verstrekte, deels in Albanië geroofde wapens een terreuractie begonnen ter ondersteuning van politieke eisen van de Albanezen in Macedonië. Het Macedonische leger wilde tegen de terroristen optreden, onder het motto dat, wat er ook moge zijn van de politieke eisen van de Albanezen, aan terreur nooit moet worden toegegeven.

Omdat de NATO nog maar zo kort geleden in Kosovo de kant van de Albanezen had gekozen tegenover de Serviërs wilden we deze nieuwe bondgenoten niet afvallen. De NATO verbood een effectieve actie van het Macedonische leger en bedacht een andere oplossing: de Albanezen kregen een vorm van autonomie in ruil voor inlevering van naar schatting tien procent van hun wapens; ten dele ging het daarbij om buitgemaakte en ten dele om verouderd spul, het minst bruikbare deel in elk geval van hun arsenaal. De Macedoniërs pasten vervolgens onder dwang en knarsetandend hun grondwet aan. Dat was een heel verkeerd precedent.

Het is overigens duidelijk dat nergens in het voormalige Joegoslavië het NATO-optreden heeft geleid tot het resultaat waarom het allemaal was begonnen: het vreedzaam samenwonen van bevolkingsgroepen van verschillende etnische herkomst. Etnische zuivering heeft plaats gevonden op lokaal initiatief, door het Servische of Kroatische leger of door de lokale bondgenoten van de NATO, maar plaats gevonden heeft het overal.

Wat is nu het netto resultaat van de inspanningen die een substantieel deel van het militaire potentieel van het bondgenootschap een tijd lang gebonden hebben gehouden: de vaststelling dat met de NATO niet gespot kan worden, dat haar boodschap serieus moet worden genomen ongeacht de resultaten. Dat is niet helemaal niks, maar toch erg weinig als naar het oorspronkelijk uitgangspunt wordt gekeken.

Het lokte bovendien interventies van Rusland uit in haar buurlanden met een soortgelijk doel en resultaat.

————————————————————————————

Dit artikel verscheen vandaag ook op het Blog van Toon Kasdorp