Ik denk niet dat je mij zo ver zou krijgen dat ik De Tocqueville in het Nederlands ging lezen.

Niet alleen omdat het volgens de reportage van Sommer[1] in de Volkskrant het boek in de Nederlandse vertaling vier keer zoveel weegt als in mijn Pléiade-uitgave en ik het dus niet mee zou kunnen nemen op reis. Eerder omdat het zulk prachtig Frans is, dat het krassen maakt op je ziel om dat in een vertaling te gaan lezen. Hij had die vertaling ooit gerecenseerd vertelde hij, en er vijf sterren voor gegeven. Het kan heel goed zijn dat die vertaling die vijf sterren waard is, ik heb haar niet gelezen. Maar het zou ook kunnen dat Sommer zo onder de indruk was van het boek zelf dat iedere vertaling die sterren van hem had gekregen.

Zijn vergelijking van de manier waarop Fransen en Hollanders omgaan met hun geschiedenis leek me niet helemaal fair. In Nederland begint de geschiedenis met de tachtig jarige oorlog en zekere zin pas met het Koninkrijk Holland. Voor die tijd is er geen gemeenschappelijk verhaal over de cultuur in het gebied dat nu Nederland heet. We waren een verzameling kleine Duitse staatjes plus een kleine Franstalige provincie. Daar zat niet erg veel meer gemeenschappelijks in, dan dat ze allemaal in de delta lagen van de drie grote rivieren, de Rijn, de Maas en de Schelde.

Voor de rest had de grens van ons land qua taal en cultuur ook honderd kilometer verder naar het Oosten kunnen liggen. En dat België er niet meer bij hoort is een kwestie van historisch toeval, zoals Geyl heeft laten zien[2].
Philippe le Bon is ooit bezig geweest een deel van die staatjes in te lijven bij zijn grote Bourgondische staat in wording, maar dat project is niet gelukt omdat hij de verkeerde vrouw getrouwd heeft, die hem de verkeerde zoon heeft gebaard. Dat Nederland er gekomen is, is een kwestie van historisch toeval.

Frankrijk daarentegen gaat, precies zoals De Gaulle dat zei, terug tot in de grijze oudheid. Het is er altijd al geweest. Niet helemaal altijd natuurlijk. Er was zeker een breekpunt bij de verovering van Gallië door Julius Caesar[3]. Voor die tijd bestond het land uit drie delen, zoals U in De Bello Gallico kunt lezen en was het Keltisch. Maar een paar duizend jaar bestaat het land dus al wel en dat is geschiedenis met een lengte waar we hier in Nederland niet tegen op kunnen.

Toch heeft Nederland beslist meer eigen identiteit dan België en de meeste andere Europese landen. Wie veel in het buitenland geweest is moet dat opvallen. Nederland is een verhaal apart en ook dat is iets wat De Gaulle heel goed onderkende. Wij zijn in de EU een vreemde eend in de bijt, niet continentaal zoals de andere lidstaten, maar geglobaliseerd avant la lettre, net als de Engelsen. Met meer eigen cultuur dan de Duitsers of de Italianen. Niet noodzakelijk een betere of een mooiere cultuur, maar wel anders dan de rest.

Net als de Scandinavische landen vormde Nederland in veel opzichten een tijdlang één grote familie. Iedereen mocht hier op zijn eigen manier zalig worden en er heerste een grote tolerantie. Aan de andere kant waren er toch familieregels waar je je aan te houden had. Vandaar denk ik dat we meer problemen hebben met het integreren van mensen van buiten dan bijvoorbeeld de Amerikanen. Daarom integreren we zelf ook zo gemakkelijk ergens anders. We weten dat we dan niet meer thuis zijn en gedragen ons als we in het buitenland gaan wonen meteen zoals van ons verwacht wordt. Nederlander kun je alleen in Nederland zijn en nergens anders.

Nog even over de manier waarop Nederland met zijn geschiedenis omgaat. Sommer refereert aan de klucht van het Nationaal Historisch Museum en constateert droog dat dat op een mislukking uitdraaide.

Wat was het geval. Het museumwezen was op het departement in handen geraakt van een stel mensen die geschiedenis en musea niet meer van deze tijd vonden Die hadden een tijdlang geestgenoten benoemd in de directie van een reeks van lokale musea om daar gelegenheden van te maken waar de moderne jeugd zich thuis zou kunnen voelen.

Twee van die discipelen werden door het ministerie aangewezen als directeur van het geplande historische museum in Arnhem. De Tweede Kamer wilde daar wel degelijk een museum hebben dat de canon van de Nederlandse geschiedenis zou bevatten en er lag al een prachtig ontwerp voor het gebouw klaar van de rijksbouwmeester. De plaats die ervoor was uitgezocht, bij Sonsbeek in Arnhem leek ideaal. Vlak bij het Open Lucht Museum, wat een soort zusterorganisatie was.

Maar de door het departement benoemde directeuren van het Zuiderzeemuseum en van het Zeeuws Museum uit Middelburg wilden daar niets van weten. In het centrum van Arnhem was volgens hen een modern museum beter te combineren met een disco en van een canon wilden ze al helemaal niets weten. Zo ouderwets!

De minister Plasterk heeft er de voorkeur aan gegeven de hele zaak in de soep te laten lopen om zodoende een ruzie met zijn departement te kunnen vermijden. Heel Nederlands allemaal, maar met geschiedenis had het juist helemaal niets te maken, dat was de clou.

---

1. 28/12/13
2. Geyl, Geschiedenis van de Nederlandse Stam.
3. Jules César heet hij in de Franse geschiedenis, daarmee suggererend dat hij Jules van voren en César van achteren heette maar dat is niet zo. Julius was zijn familienaam en Caesar de tak van de familie waar hij toe hoorde. Zijn voornaam was Gaius. Het Romeinse naamsysteem wordt de tria nomina genoemd, een combinatie van praenomen, nomen, en cognomen, in die volgorde.

---

Dit artikel verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp