We beseffen het in ons onzorgvuldige dagelijkse spraakgebruik duidelijk niet, maar een genocide is niet hetzelfde als een massamoord. Toon Kasdorp duidt het verschil.

Of het aantal doden dat in Srebrenica onder Nederlandse verantwoordelijkheid is gevallen nu 8000 of 4000 is geweest, doet even weinig ter zake als de discussie over het exacte aantal slachtoffers van de Holocaust. Het gaat om de aard van het misdrijf en wat werd aangericht.

In Srebrenica was sprake van massamoord en bij de Holocaust van genocide. Niet hetzelfde, maar beide verschrikkelijk. Toch doen we zowel Srebrenica als de Holocaust tekort door ze in een adem te noemen. Srebrenica was van Nederlandse kant een misplaatste, want slecht voorbereide en slecht uitgevoerde militaire actie. Van Servische kant was het een militaire massamoord, vergelijkbaar met wat Nederland op een aantal plaatsen in het toenmalige Nederlands Indië heeft gedaan. U weet wel, die zaak die Liesbeth Zegveld heeft aangespannen namens een aantal hoogbejaarde weduwen. Het was geen genocide, want anderen dan mannen in de militaire leeftijd werden ongemoeid gelaten. Dat maakt het tot een oorlogsmisdrijf, maar dat is dus een oorlogshandeling en iets anders dan genocide.

De Holocaust was geen oorlogshandeling. Daarom is het niet waar, wat de Bosnische moslims zeggen, dat er in Srbrenica sprake zou zijn geweest van genocide, het was massamoord. Dat heeft in het volkerenrecht andere consequenties en de naamgeving is niet zonder belang.

De moord op de Armeniërs tijdens de Eerste Wereldoorlog was volgens de Turken evenmin genocide. Werden vrouwen, kinderen en ouden van dagen dan gespaard, vraagt U zich misschien af? Integendeel, het merendeel van de slachtoffers waren juist vrouwen en kinderen. Maar omdat het niet de bedoeling was van de Turkse overheid dat er zoveel Armeniërs zouden omkomen, alleen maar dat ze uit Turkije zouden verdwijnen, noemt Erdogan het geen genocide. En misschien ook wel niet omdat diezelfde overheid degene heeft opgehangen die voor het bevel tot evacuatie van de Armeniërs verantwoordelijk was.

Dat er moorden plaats vonden om de emigratie te bevorderen wordt niet ontkend. Dat er niet werd opgetreden tegen de Koerden die wel degelijk op grote schaal moordpartijen aanrichtten onder de Armeniërs evenmin. Ze blijven het in Turkije toch wat anders vinden dan de Holocaust en vooral: ze willen de juridische gevolgen van genocide niet.

Het is ook wat anders dan de Holocaust. Niets is hetzelfde als de Holocaust en de juridische gevolgen van het Turkse optreden zijn nu, honderd jaar na dato van minder belang dan indertijd misschien, maar een genocide was het wel degelijk.

Er was minimaal voorwaardelijk opzet en lieden voor wie de Turkse overheid verantwoordelijk en aansprakelijk was, hebben bewijsbaar op grote schaal Armeniërs vermoord omdat het Armeniërs waren. Dat het niet de bedoeling was dat er honderdduizenden of miljoenen van hen zouden omkomen wil ik wel geloven, maar men heeft het geenszins ondenkbare risico aanvaard dat het gebeuren zou. Dat betekent niet dat de Turken met de nazi’s te vergelijken zijn, maar dat zegt ook niemand.

---

Dit artikel over genocide verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp. Meer van Toon Kasdorp vindt u hier.