De ministeriële afwikkeling van het GeenPeil-referendum is ingezet, en dat betekent brieven met ominieuze formuleringen die op de keper beschouwt slechts routine zijn.

De PostOnline berichtte er al gisteravond over, en inderdaad heeft het een hoog ritueel gehalte wat minister Koenders zegt. Maar ook aan rituele dansjes zitten soms interessante kantjes.

Dat de minister schrijft dat in geval van een JA of onvoldoende opkomst er snel en eenvoudig zal worden geratificeerd, is normaal. Dat hij schrijft dat in geval een raadgevend referendum een sterk negatief advies uitbrengt, de regering netjes een formele intrekkingswet van de goedkeuring zal indienen waarover beide Kamers vervolgens moeten besluiten is ook zoals het moet zijn. Maar toch is dat meer dan het minimum, en het blijft de vraag of men dit vanuit Brussel accepteren zal – zeker gezien de gebeurtenissen in Portugal eerder deze week.

Een alternatieve optie – ietwat nucleair, maar binnen het Nederlandse staatsbestel is het geen onmogelijkheid – is om alvorens het op een stemming te laten aankomen, het kabinet te laten vallen. Ik heb dat eerder besproken, en ik geloof niet dat er formeel iets tegen in te brengen valt: in dat geval wordt de Tweede Kamer ontbonden, en handelt het kabinet de lopende zaken af, tot haar opvolgers bekend zijn na de volgende verkiezingen. Gedurende die periode is het kabinet dus in haar eentje aansprakelijk bevoegd voor alle vertegenwoordiging van Nederland in het buitenland, en is feitelijk geen verantwoording schuldig aan wie dan ook. Ook niet achteraf.

Wat het parlement daarna nog doen kan? Eigenlijk niets.

Er zou dus een optie zijn om, buiten het parlement om, het Associatieverdrag met Oekraïne door te drukken. Heel handig als de zittende ministers geen plannen hebben nog in de Nederlandse politieke arena terug te keren. Maar vanzelfsprekend volstrekt dodelijk voor de eigen partij bij de eerstkomende verkiezingen. En aangezien die verkiezingen circa een jaar na het GeenPeil-referendum al weer zijn, is dat beslist een factor die de partijen in de Kamer mee zullen wegen. Maar of we van deze ministers de komende jaren nog velen zullen zien terugkeren in het kabinet? Het moet worden betwijfeld. Daar zit ruimte voor een heel doortrapt complot.

De brief van Koenders gisteravond lijkt dat in principe uit te sluiten. Maar of je een kabinetscrisis een half jaar tevoren in de planning zet. Dit kabinet regeert sowieso volgens het principe: wie dan leeft, die dan zorgt. Ze weten al niet wat ze met Kerstmis doen gaan, laat staan hoe ze zullen reageren na een politieke afstraffing.