Toen de Nigeriaanse moslim Adebolajo in Engeland levenslang kreeg omdat hij een willekeurige soldaat op straat vermoord had door hem dood te steken met een slagersmes, vond zijn broer dat hij het slachtoffer was geworden van de Britse islamofobie.

U mag uit bovenstaande begrijpen dat islamofobie een moeilijk begrip is waar kennelijk niet iedereen hetzelfde onder verstaat.

Een fobie, zegt Wikipedia, is een irrationele angst die bij de lijder een paniekgevoel oproept als hij er mee geconfronteerd wordt. Het geldt als een officiële neurologische aandoening. Er bestaan lijsten van fobieën in de medische handboeken. Op die lijsten komt islamofobie niet voor.

Dat is ook juist want islamofobie is geen fobie in de medische zin. Het is meer zo’n woord als fascist[1] of terrorist[2]. Een woord dat geen duidelijke inhoud meer heeft maar wordt gebruikt om iemand weg te zetten. In dit geval de mensen die bezwaren hebben tegen de islam als godsdienst of als motor van een gewelddadige cultuur. Islam basher is het Engelstalige equivalent voor islamofoob. Onder de mensen die als islamofoob worden beschreven zijn er wel die zich irrationeel gedragen, zoals die dominee in Florida die een stapel korans wilde verbranden als symbool voor zijn afkeer. Er zijn ook mensen die een telefoon grijpen en mensen als Mevrouw Kahn gaan uitschelden. Mevrouw Kahn is de echtgenote van de imam die een islamitische gebedsruimte wilde bouwen bij ground zero in New York. Een dom idee overigens van die imam.

Veel mensen die bezwaren hebben tegen de islam zijn heel rationeel. Onze grootste islamkenner Snouck Hurgronje had dit soort bezwaren en een substantieel deel van de Nederlandse arabisten uit die tijd deelden ze Maar veel Arabisten zijn tegenwoordig blinde verdedigers, zoals vroeger bijvoorbeeld Erik-Jan Zürcher[3] die een aanbeveling mocht schrijven van de Nederlandse regering voor de toelating van Turkije tot de EU, of zoals de Leidse hoogleraar Maurits Berger.

Over de islam in zijn tegenwoordige vorm is zowel qua godsdienst als qua leefwijze weinig positiefs te melden. Zeker niet wanneer we dat geloof vergelijken met joden- en christendom of met humanisme, boeddhisme en confucianisme.

Islam en geweld hebben altijd een nauwe relatie gehad. Dat neemt niet weg dat ook de islam nog een vooruitgang is als men die godsdienst vergelijkt met het primitieve animisme in sommige delen van Afrika, of met de leefwijze in Arabië vóór het optreden van de profeet Mohammed. Het kan allemaal altijd nog erger. Maar in Europa, Azië of Amerika is de islam geen vooruitgang en wie andere mensen daarop wijst lijdt niet noodzakelijk aan een waanidee of een fobie.

In Duitsland is indertijd veel ophef ontstaan over twee boeken van Thilo Sarrazin. Een met de titel Europa braucht den euro nicht en de ander met als titel Deutschland schafft sich ab. Duitsers lijden als volk aan een fobie ten aanzien van zowel hun nazistisch als hun communistische verleden. Alles wat daarmee in verband gebracht kan worden stuit op een min of meer automatische veroordeling in de publieke opinie. Behalve de boeken van Sarrazin was er ook nog de prijsuitreiking aan Kurt Westergaard, de Deense cartoonist die nu al elf jaar in zijn woonhuis bewaakt moet worden. Ondanks deze bewaking werd hij op 1 januari 2010 in zijn huis overvallen door een islamist uit Somalië. Hij wist toen met grote tegenwoordigheid van geest zich zijn belager van het lijf te houden en redde zich zelf en zijn kleinkind van de dood.

Maar terug naar Thilo Sarrazin. Die moest onder druk van de Duitse elite aftreden, net toen bekend was geworden dat het bestuur van de Bundesbank een aanvraag tot zijn ontslag na ontvangen juridisch advies weer had ingetrokken. De juridisch adviseur in kwestie had het boek Deutschland schafft sich ab, waar zoveel over te doen was, kennelijk helemaal gelezen. Maar Sarrazin nam nu zelf ontslag, hij zag het niet meer zitten bij de Bundesbank.

Bondskanselier Angela Merkel, die de prijs had uitgereikt aan de Deen had nog steeds geen goed woord over voor de bankdirecteur. Onder meer, zei de Volkskrant, omdat hij gezegd zou hebben dat intelligentie erfelijk was. Dat zou een idee zijn geweest, meende de krant, waar Merkel nooit eerder van gehoord had. Ik heb haar speech opgezocht op het internet, maar dat zei ze dus niet. Dat zou me ook verbaasd hebben van Merkel, die een voortreffelijk wetenschapper is en ongetwijfeld weet dat intelligentie inderdaad erfelijk is, zij het niet op dezelfde simpele manier als grootvaders klok.

In de eerste plaats is intelligentie maar ten dele overerfelijk en voor een ander deel afhankelijk van omgevingsfactoren. Verder is de erfelijkheid niet het IQ van beide ouders gedeeld door twee, maar meer een statistisch fenomeen. De kinderen van intelligente ouders hebben een grotere kans intelligent te zijn dan het gemiddelde van de gene pool waar ze deel van uit maken. De grootste kans is dat hun IQ aanleg zich zal bevinden ergens tussen het gemiddelde van de twee ouders aan de ene kant en het gemiddelde van de genenpool aan de andere. Dit brengt dus mee dat binnen een paar generaties het IQ van de nakomelingen van onze genieën zich weer dicht bij het gemiddelde van de genenpool zal bevinden, maar dat de kinderen van genieën niettemin voorlopig een voorsprong hebben op de rest van ons. Met de kinderen van hele domme mensen gaat het net zo maar dan omgekeerd.

Turkse en Marokkaanse gemeenschappen vormen geen afzonderlijk gene pool. Maar al was dat wel zo, dan is er geen enkele aanleiding om ervan uit te gaan dat die gemiddeld minder intelligente genen zou bevatten dan de Duitse. Wat wel waar is – en wat de reden is voor dit soort weinig zinvolle discussies- is dat op genetisch onderzoek naar de intelligentie van etnisch verschillende groepen mensen een taboe rust. Zoals bekend is taboe verwant aan fobie. De angst tegen een dergelijk onderzoek is wel degelijk irrationeel. Als eruit zou komen dat Arabieren of joden intelligenter zijn dan Duitsers, wat dan nog? Het zegt weinig over de intelligentie van mijnheer Sarrazin of Angela Merkel. Die blijft hetzelfde en in casu blijft die hoog.

Ik vermoed dat Sarrazin iets gezegd of bedoeld heeft over de vermoedelijke intelligentie van bepaalde andere etnische groepen, met behoorlijk wat slagen om de arm, maar het merendeel van de journalisten pikt zoiets nu eenmaal niet op.

Wat zeker waar is overigens, is dat mensen uit het Riftgebergte en uit Oost Anatolië hun culturele achtergrond tegen hebben. Maar dat zegt weinig over hun genetisch aanleg. Het zegt wel iets over de gevolgen van het handhaven van een multiculturele samenleving zoals die nu in Duitsland of Nederland bestaat. Aparte wijken voor allochtonen, waarin de talen uit de landen van oorsprong worden gesproken en de voorvaderlijke mores worden gehandhaafd zijn verwerpelijk en bovendien op termijn hoogst gevaarlijk. Het leidt tot maatschappelijke achterstanden en tot onnodige etnische spanningen. Wie zich daartegen keert heeft groot gelijk. Misschien dat Sarrazin daarover de discussie aan de gang wilde krijgen in Duitsland. Angela Merkel, verder zo’n verstandige vrouw, heeft een irrationeel trekje als het gaat om vluchtelingen en andere moslim immigranten.

Maar hoe dan ook, om met zijn allen over Sarrazin heen te vallen, dat sloeg nergens op. Politiek was het nog wel enigszins begrijpelijk, die veroordeling van Sarrazin door Merkel, want zij heeft ook te maken met de taboes van haar landgenoten. Het was misschien te verwachten dat na de prijsuitreiking aan Westergaard er even tegengas gegeven moest worden. De Duitse imams hadden bezwaren gemaakt tegen Westergaard, want de cartoons waren beledigend geweest. En het geweld tegen Westergaard en de Deense ambassades in moslimlanden was wel fout, zoals de imams ook al eerder hadden gezegd, maar[4]…

Sarrazin had ook nog iets gezegd over de intelligentie van joden. Joden en erfelijkheid is helemaal een heikel onderwerp in Duitsland, maar dat de Duitse joden veel meer dan proportioneel Nobelprijswinnaars, grote kunstenaars, artsen, advocaten, financiers e.t.q. hebben geleverd in de periode vóór de nazitijd, staat feitelijk vast. En ook dat ze dat in Amerika tegenwoordig nog steeds doen.

Wat de oorzaak daarvan is staat helemaal niet vast, maar ik moet toegeven, het heeft mij altijd net zo geïntrigeerd als het kennelijk Dr. Sarrazin doet. Dat het politiek correcte deel van Duitsland daar aanstoot aan neemt zegt meer over de Duitse naoorlogse fobieën dan over de arme Sarrazin.

De verkettering van die man is het soort hype dat niet gebaseerd is op wat hij gezegd of geschreven heeft maar op wat mensen uit de derde hand vernomen hebben dat hij gezegd of geschreven zou hebben. De man is geen domoor en geen racist. Wie met zoveel geweld over hem heen valt, zou in elk geval de moeite moeten nemen om eerst zijn boeken te lezen.

---

NOTEN

1. Ernst Nolte heeft een boek gewijd aan alle theorieën die er bestaan over het fascisme, dat is uitgegeven bij Kiepenheuer & Witsch in Keulen (neue wissenschaftliche Bibliothek no 21). Maar hij komt er niet helemaal uit met zijn definitie. Ook wie afziet van een theoretische benadering en het historische fenomeen fascisme in Italië beschrijft komt niet tot een eenduidig begrip. Daarvoor is er in de beweging en bij haar leider Mussolini te veel veranderd in de loop der jaren. Het anti marxistische kenmerk is gebleven, net als een vorm van organische staatsgedachte, zoals die in Nederland voor de oorlog gepropageerd werd door Edward Brongersma. De communisten hebben van het begrip fascist een alternatief voor anticommunist gemaakt. De begrippenparen communistisch-fascistisch en goed-slecht lopen in deze opvatting tot op grote hoogte parallel.
2. Alex Schmid noemt in zijn basiswerk over politiek terrorisme: Political terrorism: a new guide to actors, authors, concepts, data bases, theories, and literature. Amsterdam: North Holland, Transaction Books, 1988, een groot aantal elementen die in definities voorkomen, maar die niet in iedere afzonderlijke daad van terrorisme behoeven terug te keren: geweld, politiek. angst, terreur, dreiging, psychologische effecten, de slachtoffers vallen niet samen met te bestrijden tegenstander, doelgerichte actie, strijdmethode in strijd met geldende regels, dwang, afpersing, afdwingen van eisen, publicitair aspect, willekeur jegens slachtoffers, buitenstaanders als slachtoffers, intimidatie, onschuld van slachtoffers, actie niet van individuen maar van groeperingen en organisaties; de daad heeft een symbolische betekenis, een waarschuwing, onvoorspelbaarheid, een clandestien en geheime karakter; terreurdaden zijn serieel, onderdeel van een campagne, misdadig; eisen die worden gesteld aan niet rechtstreeks betrokken partijen.
   Wetenschappelijk vast allemaal heel verantwoord, maar wel erg uitgebreid en misschien ook te weinig verhelderend voor een gewone lezer. Zelf zou ik terrorisme als volgt willen definiëren: Terreur is het gebruik van geweld tegen onschuldige personen of tegen affectieve goederen met het doel degenen die zich met de slachtoffers of met de goederen verbonden voelen angst aan te jagen.
   Het zou mooi zijn als mensen wat zorgvuldiger waren in het gebruik van het soort termen als terrorisme en fascisme, want equivalenten van goed en slecht hebben we eigenlijk al genoeg. Aan nieuwe termen is veel minder behoefte dan aan een preciezere omschrijving van de dingen waar we bezwaar tegen hebben, zodat we ons in de bestrijding ervan ook niet gaan vergissen.
3. Hij studeerde Arabisch, Turks en Nieuw-Perzisch en heeft daarna Turks en Nieuw-Perzisch gedoceerd aan de toenmalige Katholieke Universiteit Nijmegen. Intussen schijnt hij op zijn bewondering voor de islam en de daaraan verbonden cultuur wat teruggekomen te zijn.
4. Persoonlijk vind ik het sneu dat geen imam een veroordeling van geweld tegen anti-moslims over zijn lippen kan krijgen zonder zo’n ‘maar’ erbij.

---

Dit essay verscheen eerder op het Blog van Toon Kasorp