De EUSSR trekt ten strijde tegen loondiscriminatie. Dat is een nobel doel, maar wat worden de bijverschijnselen?

Hèt probleem met ingrepen zoals nu voorgesteld is wat dergelijke zaken voor gevolgen zullen hebben. De praktijk leert dat veel verwachte gevolgen nooit plaatshebben, en diverse ongewenste andere wel. Wat wil men gaan doen?

Een nieuwe Europese richtlijn moet een einde maken aan loondiscriminatie tussen werknemers die in een bedrijf hetzelfde werk doen. Grotere werkgevers worden in een voorstel van de Europese Commissie verplicht looninformatie jaarlijks te publiceren en mogen sollicitanten niet meer naar vorige salarissen vragen. Werknemers krijgen meer mogelijkheden om vermeende loonongelijkheid aan te vechten en hun gemiste inkomsten terug te vorderen.

Het doel is derhalve; meer gelijkheid creëren..Omdat meer gelijkheid eerlijker zou zijn. U ziet, door te analyseren wat de basisverandering is die men nastreeft, verandert het perspectief er op al. Want met het streven naar gelijkheid gaat door de bank genomen meer mis dan men gewoon is toe te geven. En dat is waar ik de risico’s zie loeren. Het eerste genoemde doel is de bestrijding van ongelijkheid in beloning tussen man en vrouw:

Het wetsvoorstel dat loonongelijkheid moet bestrijden bestaat uit twee delen: maatregelen om de lonen in een bedrijf transparant te maken en maatregelen waarmee werknemers discriminatie kunnen aanvechten. Sollicitanten moeten voor het sollicitatiegesprek al te horen krijgen wat hun startniveau en loonvooruitzichten zijn. Werknemers krijgen het recht op informatie over de hoogte van hun loon ten opzichte van het gemiddelde voor hetzelfde werk en uitgesplitst naar man en vrouw.

Daar kun je moeilijk tegen zijn, toch? Nou, wel als je ziet welke precedenten worden geschapen opdat het proces op gang kan komen. Zoals de omgekeerde bewijslast – op een overigens moeilijk punt, dat zal ik zeker toegeven.

Het is de werkgever die voortaan moet bewijzen dat er geen discriminatie in het spel is als een werknemer minder verdient dan een collega die hetzelfde werk doet. Meestal gaat het om vrouwen, die gemiddeld in de EU 14 procent minder loon ontvangen dan een gelijkwaardige mannelijke collega. De pensioenkloof tussen mannen en vrouwen is gemiddeld zelfs 30 procent. Brussel wil ook dat de EU-lidstaten boetes opleggen aan bedrijven die zich niet aan gelijke beloning houden. De verplichte publicatie in het jaarverslag of op de website van het loonbeleid geldt voor bedrijven en organisaties met meer dan 250 werknemers.

Een probleem dat je zo ziet aankomen is dat de werving van excellente werknemers zo het salarisniveau binnen een bedrijf op ongewenste wijze kan opjagen. De kwalitatief minderen die al aanwezig zijn zouden zo meeprofiteren van de extra kwaliteiten van nieuwe werknemers? Een bedrijf dat middels een extra beloning een excellente regiosalesmanager zoekt, wordt bij succes dan achteraf gestraft doordat haar andere regiosalesmanagers ook een verhoging van emolumenten eisen  Nu kun je dat in sales nog op lossen door dat te koppelen aan een prestatiebeloning, maar voor een heel bedrijf? Dit leidt tot een gigantische extra bureaucratie binnen bedrijven. En op extra bureaucratie zit geen enkel bedrijf ooit te wachten.

Zal het uitpakken zoals de EU hoopt?

Vicevoorzitter Vera Jourová vindt het “de hoogste tijd” dat ervoor wordt gezorgd dat zowel mannen als vrouwen hun rechten kunnen opeisen. “Werkzoekenden en werknemers moeten de wettelijke instrumenten krijgen om een eerlijk salaris te vragen en te weten wat hun rechten zijn en die te claimen. Daarom moeten werkgevers transparanter zijn over hun beloningsbeleid. Geen dubbele standaarden meer, en geen smoesjes.”

Dat zou voor het eerst zijn. Ook wat vanuit de PvdA wordt genoemd heeft een geschiedenis van onverwachte bijverschijnselen:

Europarlementariër Agnes Jongerius (PvdA): “Het stigma moet doorbroken worden. Praten over wat jij en wat je collega verdient, zou niet iets gênants moeten zijn. Dit Europese wetsvoorstel is daarbij een enorme steun in de rug.”

De PvdA wilde indertijd ook dat de beloning van de top van bedrijven bekend zou worden, met de gedachte dat dat tot meer terughoudendheid zou leiden. Het tegendeel bleek het geval: in Nederland keken vervolgens alle CEO’s bij elkaar wat ze verdienden, en gingen daarmee klagen bij hun raden van commissarissen. Een loongolfje onder Nederlandse topbestuurders was het gevolg.

Ongetwijfeld werkt het dit keer anders? Ik voorzie processen over wat gelijkheid van arbeid precies inhoudt. Dat zal voor geen enkel bedrijf een feest zijn. Net zo min als gelijkheid op scholen altijd via salarissen te bereiken valt. Op de ene school heb je het nu eenmaal zwaarder dan op een andere.

Gelijkheid is een fraai ideaal, mits de omstandigheden er naar zijn. Gaat de FNV ook voor gelijkheid werken als docenten in achterstandswijken meer geld krijgen dan die in nette buurten? Want dat is wat dit beleid óók impliceert.