Dat de EU zich zorgen maakt over Hongarije – zoals vandaag voorpaginanieuws is – zou minder relevant moeten zijn dan dat er zorgen zijn over het handelen van de EU. Die aanhoudende scheefheid van perspectief zal nog eens dodelijk blijken.

Dat hoge bomen veel wind vangen is tot op heden het excuus van de bestuurlijke elites om zich weinig of niets aan te trekken van de zorgen over de EU. En inderdaad: de EU is de nieuwe logische krabpaal voor elke borreltafel, en weinig mensen begrijpen wat zij eigenlijk toevoegt. Maar haar gebreken zijn iedereen duidelijk.

Wat ontbreekt is een evenwichtige discussie over wat de EU zou moeten toevoegen, en vooral waar dat ophoudt en onze eigen verantwoordelijkheid begint. Het eerste punt zou moeten zijn het ideaal van een federaal Europa te bespreken, dat voor de EU niet ter discussie staat. Alles wat daarover thans gezegd wordt is weinig meer dan praatjes voor het slapen gaan. Als je wakker wordt blijkt die wereld ineens anders dan je werd voorgespiegeld. Dat is niet vol te houden, en daarmee worden de bestuurlijke elites nu pijnlijk geconfronteerd. Met volledig ongeloof in wat de EU zou kunnen zijn als bonus. Brexit is er het voorbeeld par excellence van.

Zo’n discussie over wat de toegevoegde waarde van de EU zou moeten zijn, kan niet veel langer worden uitgesteld. Het is misschien al te laat zelfs. Het Juncker-adagium, dat men steeds met kleine stapjes verder voorwaarts gaat tot er een punt is bereikt waarvan we niet kunnen terugkeren dient te worden verwezen naar de schroothoop.

Sterker nog, het lijkt hoogst verstandig inderdaad een aantal stappen terug te zetten teneinde te onderscheiden wat werkt en wat nooit werken zal. Zoals van dat laatste voorbeelden zijn: de euro, het EU-parlement en het indiscriminatoire vrije verkeer van mensen en goederen.

Vrij verkeer van goederen is geen groot probleem, integendeel. Een vrij verkeer van Jan en alleman is in de praktijk uitgedraaid op een fiasco, juist omdat het maken van onderscheid niet langer mogelijk mocht zijn. Het gevolg was een stroom gelukszoekers die we op basis van dit concept niet mochten stoppen, en dat Hongarije het toch deed levert haar geen lof, maar hoon en achterdocht op.

We zien dit aan de hysterische verdediging van een eenheidsmunt die niet werkt en daarom een vermogen aan economisch potentieel opslokt – hetgeen ten koste gaat van het welvaartsniveau. We zien dat aan de pogingen landen (UK, Visegrad-groep) te knechten, waar men niets ziet in het pan-Europeanisme van de Brusselse Eurocraten. Om maar te zwijgen over de nieuwste oprispingen van GL in het EP. We zien dat in eigen land zelfs bij de Regentenklasse die zich zorgen begint te maken – zoals RvS-president Donner vandaag. Niets te vroeg ook – de basis van de Regentenpartijen in de Tweede Kamer is nog nooit zo smal geweest.

Maar niemand durft de conclusie te trekken dat de EU besproken moet worden, dat we er voor moeten gaan zitten en het onkruid uit deze discussie moeten wieden. Het onkruid van die prachtige idealen die in de praktijk hebben gefaald omdat ze niet werken kùnnen. En waarvan er aan vasthouden tot (meer) ellende zal leiden.

Dat durven we niet, want dat zou onze ‘positie in de EU’ zo moeilijk maken. Maar in hoeverre we een positie in die EU willen, mag niet worden besproken? Het is niet verwonderlijk dat men zich zorgen maakt. Zonder grote herschikking van prioriteiten en bevoegdheden is het knallen van de EU een zekerheid. Maar de Eurocraten lijken vastbesloten om dat gepaard te laten gaan aan een nodeloos verlies van de voordelen die het idee van Europese samenwerking wel degelijk heeft.