Toon Kasdorp ziet in de EU een taalkundige discrepantie tussen ideologie en praktijk. Die wordt groter naarmate je er beter naar kijkt.

In het NRC Handelsblad van 27 mei 2004 stond een bericht over de achterstand bij de vertaling van beleidsnota’s die in Brussel worden geschreven en een oproep om het voortaan met wat kortere nota’s te doen. Op een andere pagina stond een artikel van de Franse ambassadrice in Nederland met een oproep om meer talen (lees: meer Frans) te leren gebruiken binnen de Europese gemeenschap.

De gedachte die onmiddellijk bij je opkomt: wie het serieus meent met Europa die hoort te streven naar één gemeenschappelijke taal, maar die gedachte wordt onmiddellijk door de ambassadrice afgedaan als boekhouders zuinigheid, typisch Nederlands eigenlijk.

Nederland, meent ze, grenst taalkundig aan Frankrijk en Duitsland. Dat zullen veel Nederlanders niet weten, maar het is inderdaad waar. De Voerstreek, die officieel tot het Vlaams sprekende deel van België behoort spreekt in de praktijk Frans en over de grens bij Eysden zitten we meteen in het oude prinsbisdom Luik. Dat is altijd Franssprekend geweest, of liever gezegd Waals sprekend, wat misschien niet helemaal[1] hetzelfde is.

De ambassadrice merkt terecht op dat de teloorgang van het Nederlandse onderwijs onder meer heeft meegebracht dat de talenkennis niet meer het niveau heeft van voor de Mammoetwet. Ik heb zelf eindexamen gedaan voor die wet werd ingevoerd, en heb de periode die zij bedoelde dus nog meegemaakt. Die vijf talen waar zij het over had herinner ik me niet, tenzij ze de klassieke talen van het gymnasium meetelt. Maar dan waren het er geen vijf, maar zes: Nederlands, Frans, Duits, Engels, Grieks en Latijn. Van die zes talen spraken we alleen Nederlands[2] goed, Duits en Engels redelijk en lazen we de vreemde talen meer dan dat we ze spraken. De klassieke talen lazen we heel moeizaam, Duits en Engels gemakkelijk en Frans zo zo.

Als mijn tijdgenoten ambtenaar werden in de Europese Gemeenschap moesten ze net zo goed Frans leren spreken als de ambtenaren van tegenwoordig en dat gold voor veel Duitsers en Italianen ook. Dat gaf de Fransen, Belgen, en Luxemburgers een voorsprong die we altijd ongerechtvaardigd hebben gevonden. Tegenwoordig leert iedereen om redelijk Engels te spreken al voor hij EU-ambtenaar wordt en nu staan, behalve de Engelsen, alle Europeanen op gelijke voet.

De reden waarom zoveel meer Europeanen Engels spreken dan Frans is gelegen in de omstandigheid dat we in een door Amerika gedomineerde cultuur leven. De wetenschap is Engelstalig, de belangrijkste cultuuruitingen, muziek en film, zijn Engels en Engels is een taal die ook buiten Europa in de hele moderne wereld wordt verstaan. Het heeft de functie van het Latijn uit de oudheid en de Middeleeuwen overgenomen.

Het Europa waar de ambassadeur over sprak bestaat uit een aantal ambtelijke en politieke organisaties in Brussel, Luxemburg en Straatsburg. Europa als politieke of culturele eenheid, los van de rest van de westerse wereld, bestaat niet. We dienen ook te voorkomen dat het ooit zal bestaan, want dat zou maar tot een gevaarlijke tweespalt leiden. Ik zou er daarom een voorstander van zijn dat in de EU het Engels als enige officiële taal zou worden ingevoerd. Dat zou niet alleen veel kosten besparen, het zou er ook toe leiden dat de onderlinge communicatie tussen de Europese landen zou worden verbeterd. Frans leren de mensen alleen als het moet, wat in de praktijk betekent dat de overgrote meerderheid van de Europeanen het nooit zal leren spreken.

Ook voor de francofone landen in de wereld zou een overstap op Engels als internationaal communicatiemiddel een vooruitgang betekenen. In de professionele wereld leest niemand tegenwoordig meer Frans en zo blijft de rest verstoken van belangrijke Franse bijdragen aan de gemeenschappelijke cultuur. Als Franse ambtenaren zich zouden aanwennen om Engels te spreken net als hun eigen wetenschappers en zakenlieden, zou dat de invloed van Frankrijk in de wereld vergroten. Niet verkleinen – zoals de Franse overheid meent – en daar zouden alle andere landen ook van profiteren.

---

1. Niet alleen de archaïsche telwoorden septante, octante en nonante (Deze woorden zijn overigens consequenter dan de veel archaïser Franse standaardbegrippen soixante-dix, quatre vingt en quatre vingt-dix, die deels hun evenknie vinden in het ook al archaïsche Engelse begrip four-score: tachtig – Red.) onderscheiden het Waals van het Frans, maar ook een eigen uitspraak en idioom die bijna evenveel van het moderne Frans verschillen als het Québecqois en meer nog dan het Zwitserse Frans.
2. Ik kom uit Limburg en daar spraken we eigenlijk niet eens het Nederlands goed, maar wel beter Duits dan in de rest van Nederland.

---

Dit artikel verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp