De Verenigde Staten zijn sinds lang een groot pleitbezorger van een meer verenigd Europa. Maar ze lijken er in Washington nu achter te zullen komen, dat grotere staten ook een grotere mond denken te kunnen hebben. EC-voorzitter Jean-Claude Juncker stelde gisteren de huidige Amerikaanse politiek ter discussie. Een interessante ontwikkeling.

Europa was lang een bijwagen van het Amerikaanse buitenlandbeleid. Met de Britten werd soms overlegd, en de Fransen waren nuttig vanwege hun uitgebreide contacten in Afrika. Duitsland was economisch een geduchte concurrent, maar ook de basis van de oostelijke Amerikaanse afweerlinie tegen Rusland. Lastig was die verdeeldheid in vele kleine staten eigenlijk wel, en alleen daarom is Washington altijd een groot pleitbezorger geweest van Europese eenheid. Die kwam er niet – we kregen de EU – die op dit moment vooral een manier is om te verbergen Duitsland alsnog leider van Europa geworden is, waar de rest van die landjes achteraan te hobbelen heeft.

Soms heeft dat opmerkelijke consequenties.

Al vorige week kwamen er geluiden uit Duitsland dat de boycot tegen Rusland vooral de EU zelf pijn doet, en dat we er van terug zouden moeten komen. Daarop kwam geen Amerikaanse reactie, al leek de oorlogstaal richting Rusland vanuit NATO-hoek een tandje bij te zetten. De facto is de NATO een Amerikaanse hefboom voor de gewenste EU-defensiepolitiek, dus heel vreemd is dat niet. Wel begon Frankrijk mee te doen in Syrië, al zal de extreem zwakke positie van haar president in eigen land daarvoor minstens zo’n belangrijke reden zijn geweest.

Maar nu, een paar dagen na de dubbelrede van de Franse en Duitse leiders in het EP, is daar ineens Jean-Claude Juncker de EC-voorzitter, die in de Zuid-Duitse stad Passau bepleit om ‘de relatie met Rusland te verbeteren en het land correct behandelen’. Dat is een grote stap zijwaarts van de Amerikaanse confrontatiepolitiek van de afgelopen weken. Washington zal er niet helemaal blij mee zijn. Juncker:

‘We moeten toewerken naar een “zakelijke relatie” met Rusland. Ik weet: het is allerminst sexy, maar dit moet gebeuren, want zo kunnen we niet langer doorgaan.’

Juncker giet dit in een kritiek op de manier waarop Barack Obama de Russische president Putin vorig jaar behandelde. De EU voelt nattigheid, en hangt de huik naar de wind. Juncker – al is hij weinig meer dan de boodschappenjongen van Frankrijk en Duitland – wil de EU losmaken van de USA voor het misgaat in Syrië of Oekraïne. Verstandig, maar op de langere termijn zal dat de verhouding met de USA sterk doen bekoelen. Zowel Merkel als Hollande zitten nu op onmiskenbaar de lijn dat een conflict met Rusland ongewenst is, terwijl de Amerikanen via de NATO een andere koers lijken te kiezen.

Het is een beetje vroeg om hierin een grote koersverandering van de EU te zien, maar het begin is er. Het besef dat de EU geen belang heeft bij een voortdurend en diepgaand conflict met Rusland, omdat het zelf in alle gevallen de eerste klappen opvangt, is zowel een signaal van groeiend zelfbewustzijn, als een verwijdering van de USA.

Er zijn ook grote risico’s verbonden aan deze nieuwe koers, special voor de interne eenheid van de EU. De band van Groot-Brittannië met de USA gaat dieper dan die van de andere Europese landen, en een breuk met volgen van de Amerikaanse politiek zou het laatste zetje kunnen zijn dat Brexit nodig heeft om plaats te vinden. Dat zou op haar beurt weer vernietigend kunnen uitpakken voor de eenheid van de EU zelf.

Cruciaal wordt, in hoeverre dit in de praktijk zal worden uitgewerkt.