Dit weekend kreeg ik met Jan Gajentaan een interessante discussie op Twitter over de EU (alsook de euro). Ik geef die hier graag weer, omdat ons debat onze respectievelijke zienswijzen en de verschillende manieren waarop je de EU kritisch bekijken kunt goed weergeeft.

Het begon met mijn reactie op een polletje (rechts) dat Jan zaterdagavond was gestart, en onze discussie ontwikkelde zich daar uit:

HannibalPim – Duitsland. Problemen moet je bij de wortel aanpakken, personen zijn onbelangrijk.

JanGajentaan – De eenheidseuro die door de Fransen juist bedoeld was om de macht van een herenigd Duitsland te beknotten, heeft er in de praktijk voor gezorgd dat Duitsland nu almachtig is. Dus daar moeten we beginnen als we iets willen doen aan de hegemonie van Duitsland.

HP – Nou, dan zijn we klaar. De enige manier om van de euro af te komen is de EU te verlaten. Al het andere is kletskoek die nooit gebeuren gaat. 🙂

JG – Dat is een te simpele redenering. Europa bestaat uit 51 landen en de EU uit 28 (straks 27). Een interne markt met 28 munten is waanzin. Al die landen onder één munt schuiven zonder enige wisselkoers- of rente flexibiliteit, is eveneens waanzin. De oplossing ligt daar tussenin.

HP – Dat is niet wat ik zeg. De #EU zal weigeren iets aan de euro te doen tot de realiteit hen dwingt. Zie de Griekse bailouts. Alleen als de boel finaal afbrandt willen ze over iets anders denken. Dus ben je veiliger door te vertrekken.

JG – Vertrekken maakt ons kwetsbaar en de kans dat NL de uitstaande gelden (honderden miljarden) ooit nog terugkrijgt kleiner. Maar ik ben het eens met je dat we stap voor stap worden meegesleurd en dat men blind en doof is voor alternatieven. De tegenstanders zijn dat eveneens helaas.

HP – Ik denk overigens dat de meeste tegenstanders (al dan niet instinctief) heel goed beseffen dat de beleidsmakers in Brussel niet willen bewegen tot de hele unie sterft als gevolg van hun beleid.

HP – Als er landen uit de euro gaan betekent dat wellicht kwetsbaarheid, maar tot de laatste snik blijven is zeker zelfmoord. Dat is een dilemma dat niet iedereen snapt, maar het blijft een feit. Misschien moet je proberen als tweede te vertrekken?

JG – Tja. Kan zijn, maar mijn simpele punt is dat je beleidsmakers kunt vervangen (*), zo langzamerhand heeft de EU in de geesten van sommigen de proporties aangenomen van een buitenaards monster met een eigen wil. De EU is wat we er zelf van maken. Niet meer en niet minder,

HP – Je vergeet de Brusselse bureaucratie. De EC is niet meer dan een front voor wat zich daarachter afspeelt. Die gehele organisatie zal nooit meegaan in wat je voorstelt. Dat is een project van jaren, als het al werken gaat.

JG – Vergelijk het eens met de uitdaging waarvoor Trump staat. Die moet een overheidsapparaat plus instituties hervormen waar miljoenen mensen werken, die voor een groot deel naar links neigen. Bij de EU gaat het om iets van 33.000 ambtenaren (**) plus nog een deel bij agentschappen.

HP – Klopt, maar de overheid van de USA is veel heterogener samengesteld dan (die van) de EU, ondanks al onze nationaliteiten. Dat geldt zelfs voor het EP, waarvan de leden lang werden geselecteerd op EU-gezindheid.
De EU is een monoliet.

HP – Wat je bij die 33.000 moet optellen is de laag beleidsambtenaren op nationaal niveau. En zelfs die is redelijk homogeen pro-EU. Daarop wordt al tientallen jaren geselecteerd. (..) Ik schat dat Trump per saldo minder werk zal hebben dan wij. 🙂 (..) Als er landen uit de euro gaan betekent dat wellicht kwetsbaarheid, maar tot de laatste snik blijven is zeker zelfmoord. Dat is een dilemma dat niet iedereen snapt, maar het blijft een feit.
Misschien moet je proberen als tweede te vertrekken?

— hier eindigde onze Twitterdiscussie.–

Bovenstaande geef onze respectievelijke houdingen tegenover de EU aardig weer. Jan noch ikzelf is blij of tevreden met de manier waarop de zaken zich ontwikkelen. Ik besef dat de aanpak die ik voorsta voor veel mensen als radicaal voelt. Dat is die dan ook. Ik heb lang geleden geleerd dat als de redelijkheid vanaf de andere kant eindigt, het tijd wordt na te denken over de consequenties die die onredelijkheid heeft, en hoe je daar op zou reageren als je daartoe de kans krijgt. Met andere woorden: wat is het je waard om een bepaalde ontwikkeling tot staan te brengen, en wat denk je dat daarvoor nodig is? Wat is het minimum dat nodig is om deze ontwikkelingen te stoppen? Zonder het verlaten van de EU zie ik niets gebeuren. Om de EU te hervormen moet je haar eerst volledig afbreken. (Dat zou ook het logische gevolg zijn van een vertrek van Duitsland, waaraan ik in mijn aanvankelijke reactie refereerde).

De euro is zo’n geval op zichzelf waarvan het ook noodzakelijk is dat het volledig wordt opgedoekt. Morgen kom ik op de politieke zaken en de objectieve economische onzinnigheid rond die eenheidsmunt nog een stuk uitgebreider terug. Maar ook zonder de euro is duidelijk dat de EUrocraten zich niet langer met argumenten laten afstoppen – de baantjes die onze regenten in Brussel kunnen verwerven zijn tè verleidelijk, de tegenstand is nu te zwak en vooral ongecoördineerd. Wie naar Rutte en Balkenende kijkt ziet een spelletje verdeel-en-heers dat al sinds 2005 ongebreideld doorgaat. Intussen zitten we er veel dieper in dan iemand ooit voor mogelijk had gehouden – tijdens ons leven. Zo diep, dat er voor onze regenten feitelijk geen weg terug meer is. En niemand stelt zichzelf vrijwillig kandidaat om de risee van de EU te worden. Het was dan ook onvermijdelijk dat het Out van het UK in 2016 tot de val van premier Cameron zou leiden. Achteraf bezien was zelfs een narrow escape vermoedelijk zijn politieke einde geworden. Denk niet dat de leiders van onze regeringspartijen dit niet beseffen – hun lot is onverbrekelijk verbonden met de EU, en ze weten het. En daarom steunen ze zo stilletjes als mogelijk is de hogere versnelling waarin de beoogde samensmelting wordt gerealiseerd. Wie had vorig jaar kunnen voorspellen dat de samensmelting van de legertjes van de EU-lidstaten in een vloek en een zucht zou zijn geregeld? Het is al een gepasseerd station nu. Vanuit de optiek van Brussel is het met de euro niet anders: een terugkeer naar eerder zal er niet komen.

Je ziet bij Jan (*) dat hij nog gelooft in de democratische reinigingskracht. Ik denk terug aan Balkenende in 2005, en ik denk beter te weten. Onze  politieke leiders zijn niet bereid hun carrières op het spel te zetten voor zoiets banaals als de mening van Jan-met-de-pet (pun unintended). Wie Rutte op zijn woord gelooft dat hij niet de ambitie heeft om komende jaren een toppositie binnen de EU te verwerven heeft er niet veel van begrepen, zeg ik nu alvast tegen de mensen die die tegenwerping maken gaan. Wat moet Rutte anders? Het is moeilijk voorstelbaar dat de VVD met hem aan het hoofd opnieuw de grootste partij worden zal, en hij heeft nog ruim tien jaar te gaan met zijn toekomst. Zoals Van Agt: CdK worden, of EU-ambassadeur, ergens? Van Agt wilde indertijd graag weg uit Den Haag omdat het circus hem niet langer aanstond. Rutte moet weg omdat hij het circus niet langer aanstaat. Met Rutte kan de VVD de eerstvolgende verkiezingsoorlog niet meer winnen – de kiezers zullen behoefte hebben aan een nieuw gezicht dat geruststellend geblaat laat horen. Met dezelfde portee, maar anders verwoord, en met een betrouwbaarder uitstraling. Dat is een wezenlijk andere situatie.

Om dat alles tegen te gaan zul je de discussie over het verlaten van de EU definitief serieus moeten gaan voeren. Opdat het een item is dat tijdens verkiezingen duidelijk besproken wordt, en iets waarvan men beseft dat aan de uitslag consequenties verbonden moeten worden.

Jans opmerking over die 33.000 ambtenaren (**) die maar zo’n kleine groep vormen is een typisch voorbeeld van de discussie waarmee je in slaap wordt gesust. Tot je de zaak gaat bezien zoals ik het in mijn antwoord formuleerde, en je (net als Jan, meen ik) beseft dat het niet gaat om 33.000 mensen die je als tegenstander hebt, maar dat die 33.000 de officieren, de voorhoede vormen van een leger van honderdduizenden gelijkgezinden op lagere nationale niveaus, die allemaal de ambitie hebben ooit nog hoger op de ladder te eindigen.

Delenda Carthago, zei Marcius Porcius Cato. Delenda Brussel, voel ik me gedwongen hem te parafraseren. Want elke hervormingspoging van de huidige EU is gedoemd uit te monden in eindeloos gepalaver, en zinloos getwist over irrelevante details. Als je een effectieve nieuwe situatie wilt scheppen, zul je bereid moeten zijn de oude eerst volledig te verwijderen. Deze EU is niet langer in staat zichzelf te hervormen – haar dienaren bewijzen het elke dag weer.