Een discussie die veel mensen bezig schijnt te houden is de vraag of de vrijheid van meningsuiting zwaarder weegt of het recht om niet te worden beledigd.

Mij lijkt dat een verkeerde vraagstelling. Zij is mij te abstract. Of dingen wel of niet mogen, dat zijn ethische kwesties. Die zijn alleen afgeleid juridisch. Voor ethische problemen hebben normale mensen een ingebouwde wegwijzer, een soort ethisch instinct. Maar dat werkt alleen in concrete situaties en niet op een abstract niveau.

De vraag of vrijheid van meningsuiting of belediging in het proces Wilders prevaleert is te abstract, omdat de ernst van een belediging alleen in concreto kan worden vastgesteld. Schelden mag niet en wat helemaal niet mag is iemand in woord of gebaar vernederen en hem of haar publiekelijk te schande maken. Dat heeft met de vrijheid van meningsuiting eigenlijk niets van doen. Het gebruik van het woord kopvoddentaks bijvoorbeeld is een vorm van schelden, al is het niet een heel erge vorm en kun je het ook als een wat smakeloze grap zien. Als je tegen iemand zou zeggen doe dat vod van je kop dan beledig je haar , maar zeg je: doe je hoofddoekje af, wat feitelijk hetzelfde betekent, dan kan dat weer wel. De belediging is niet ernstig maar een mening uiten komt er niet bij aan de orde. De gekozen vorm is onnodig en beledigend.

De Koran met Mein Kampf vergelijken is een belediging voor de bevolkingsgroep die de Koran voor heilig houdt, tenzij het serieus bedoeld is en er voor de vergelijking goede argumenten bestaan.

De strafrechtelijke vraag of Wilders beledigd heeft en tot haat heeft aangezet is er niet een die op abstracte gronden kan worden beslist. Het zal feitelijk moeten worden bewezen. Als het tot haat aanzetten met geweld gepaard zou zijn gegaan of geweld er het gevolg van was geweest dan lag het gemakkelijker. Maar zolang dat niet het geval is moet degene die een ander van beledigen of haatzaaien beschuldigt zijn zaak eerst concretiseren, dat kan niet anders.

Wanneer je een abstractie duidelijk wil maken aan de mensen dan is de algemene regel: geef een voorbeeld, of, als je mensen toespreekt over het onderwerp, vertel een parabel. Als je het concreet weet te maken weten de meeste mensen heel goed of het wel mag of niet en rechters zijn ook mensen. Maar daarbij gaat het er niet om wat de voorrang heeft, de vrijheid van meningsuiting of het recht om niet te worden beledigd. Het is eigenlijk nogal simpel: als je een mening formuleert op een manier die beledigend bedoeld is mag het niet. Maar dat mensen zich aan je mening storen kun jij niet helpen, wanneer je uiting maar niet beledigend is bedoeld.

Persoonlijk denk ik dat het afgekeurd moet worden om een hoofddoek van een moslima een kopvod te noemen maar ik vind het niet ernstig genoeg om iemand er strafrechtelijk voor te vervolgen. Daarvoor is het niet beledigend genoeg. Zo te zien was dat trouwens bij geen van de twee vervolgingen van Wilders een onderdeel van de tenlastelegging. Of het oké is om de Koran te vergelijken met Mein Kampf weet ik niet. Het is een kwestie van een historische vergelijking. Er lijken mij goede argumenten voor te zijn, maar het is taboe doorbrekend en Wilders heeft daarom de schijn tegen.

Een complicatie is wel dat Wilders een volksvertegenwoordiger is, die juist gekozen is om over dit soort dingen een publiek standpunt in te nemen. Hij mag daarom meer dan een ander. Niet minder zoals het O.M. in zijn requisitoir heeft geponeerd. Een bevolkingsgroep vernederen om haar het publieke optreden onmogelijk te maken zoals gesuggereerd werd dat er gebeurde zou wel een strafvervolging rechtvaardigen. Het zal het O.M. alleen veel moeite kosten om dat te bewijzen. Datzelfde geldt voor het afschilderen van een bevolkingsgroep als verachtelijk en hatelijk. Daarvoor is het betreffende artikel ooit in de wet gekomen. Zij was gericht tegen de NSB en ook de NSB’ers waren gekozen volksvertegenwoordigers. Dus helemaal gaat het argument dat er een exceptie zou zijn voor volksvertegenwoordigers niet op, maar het weegt wel zwaar. Persoonlijk vind ik wat Wilders doet niet te vergelijken met het beledigen van joden door nazi’s en NSB’ers, maar dat is misschien maar mijn subjectieve mening. Ik zelf heb meer met joden dan met Arabieren, al vind ik persoonlijk de Arabier waar mijn nichtje mee getrouwd is een aardige kerel en heb ik een joodse cliënt die ik niet zo mag, sinds hij een hoge rekening waar ik veel werk voor gedaan had, nooit heeft betaald.

Wilders gebruikt de vergelijking tussen Mein Kampf en de Koran omdat hij meent dat op het punt van haatzaaien de twee boeken vergelijkbaar zijn. Kun je vervolgd worden wanneer je, op gronden die deskundigen ondersteunen, beweert dat een boek haat zaait en je de mensen daarvoor wilt waarschuwen? Is dat anders als blijkt dat die waarschuwing op haar beurt weer haat zaait ? Ook als veel lezers van de Koran eveneens met steun van deskundigen beweren dat het boek helemaal geen haat zaait , of als wel, dan toch niet meer doet dan het O.T. van de Bijbel? Persoonlijk vind ik dat laatste weer geen sluitend argument. De koran kan zich niet achter de bijbel verschuilen. Als de joden in hun bijbel inspiratie vinden om Arabieren te gaan vermoorden ligt dat misschien weer anders, maar dat is niet zo.

Moslims vinden de vergelijking met Mein Kampf beledigender dan de kopvoddentaks. Niet omdat ze ooit Mein Kampf gelezen hebben, maar dat heeft de officier ook niet. We vinden met zijn allen iedere vergelijking met Mein Kampf beledigend vanwege de Holocaust, dus de moslims hebben daar wel een punt. Wilders had zijn kritiek op de moslimsamenleving ook wel anders kunnen inkleden. De vraag is alleen, was hij daartoe gehouden? Had de vergelijking een functie in zijn betoog en heeft hij gelijk dat het niet op de weg van de rechter ligt om daar een mening over te hebben? Komt de rechter in strijd met het leerstuk van de scheiding der machten? Ik zou het als ik zijn raadsman was wel zo stellen. Het lijkt me niet onzinnig, maar heeft de politiek dat vervagen van de scheiding der machten niet zelf uitgelokt door ooit het betreffende artikel in het wetboek van strafrecht op te nemen?

De vervolging van Wilders zit vol vragen en als hij straks voor de tweede keer achter de rug is weten we hopelijk meer over wat in Nederland rechtens is inzake groepsbelediging. Maar dat iemand voor zulke abstracte en intellectuele vragen twee keer een strafvervolging moet doorstaan is niet in orde. Daar is het strafrecht nooit voor bedoeld geweest.

---

Dit artikel verscheen eerder vandaag ook op het Blog van Toon Kasdorp