In een sadistisch universum als het onze staat macht gelijk aan zelfbevrediging, en wordt alleen daarom nagestreefd, suggereert Caroline.

Als je al pornografie wilt lezen, lees dan de volgens W.F. Hermans in dat genre niet te overtreffen Markies D.A.F. de Sade. En inderdaad, in diens werken wordt heel wat afgezaagd, gemutileerd, gehijgd en besprongen. Liefst in van de bewoonde wereld afgesloten kastelen en landhuizen, waaruit voor de slachtoffers slechts door de dood te ontsnappen is. Geen grijstinten hier of laffe beschrijvingen van merken ondergoed, maar alles geschetst in het zwartste zwart.

De daders zijn zonder uitzondering rijk en machtig (met hier en daar een loslopende medeplichtige vrouw die voor haar diensten betaald wordt, les femmes ont pas un rang, zoals tijdgenoot Napoleon al zei), de slachtoffers niet zelden ook. Maar minder rijk en machtig, dat spreekt.

Om alle door De Sade beschreven gepuf en gezwoeg gaat het me hier echter niet, het is me om zijn filosofie te doen. En die is in alle eenvoud verschrikkelijk, terwijl er tegelijkertijd weinig tegenin te brengen is.

In diens Sadistisch Universum (Hermans weer) dient macht louter voor de bevrediging van de eigen behoeften. Bestaan die uit het lenigen van de nood van anderen, so be it, maar realiseer je dan dat je uiteindelijk jouw behoeften daarmee bevredigt en niet die van degene wiens nood je lenigt. Niet dat iets dergelijks ooit aan de orde komt in de werken van De Sade, maar dat is wel zijn idee. Of, toch wel, in Justine, of de tegenspoed der deugdzaamheid, maar met die Justine loopt het niet alleen slecht af, haar hele leven loopt slecht als gevolg van haar neiging het goede, het deugdzame te doen. Haar schandalige zuster Julliete heeft het in zijn Voorspoed van de Ondeugd beter getroffen.

De boodschap is helder: geef je over aan je eigen genot, en gebruik je macht louter ten dienste van dat genot.In het geval van De Sade uiteraard met sadistische middelen bereikt. Sadistisch heet immers niet voor niets sadistisch.

Alles mag als je er de macht toe hebt, want daar dient die macht nu juist voor, om alles te doen wat maar in je hoofd opkomt en God en Gebod niet alleen te negeren maar ook te kleineren. Het verderven van geestelijken is in zijn universum dan ook een niet te missen extraatje.

Macht maakt alles goed, behalve dan die macht niet gebruiken voor het eigen genot. Dat is kwalijk en als je dat doet, dan loopt het ook al slecht met je af.

En de slachtoffers? Die vergaat het nog slechter uiteraard, en hoe meer zij zich over hun vreselijk lot beklagen, hoe fijner de machthebber dat vindt. Juist dat jammeren maakt alles dat wordt aangedaan nog genotvoller om te doen. Verzet helpt ook niet, maar verhoogt slechts het genot. Kortom, als slachtoffer kun je geen kant uit, want welke kant je ook kiest, wat je ook doet of nalaat: alles verhoogt het genot van de machthebbende kwelgeest.

Voorwaar, een vreselijke filosofie, maar wat er tegen in te brengen in De Sade’s universum?

Menselijkheid? Alleen met macht om alles te doen wat je wilt, ben je daar volledig mens, dus aan wie zou je menselijkheid moeten betonen? Aan je slachtoffers zeker niet, want die zijn als mens alleen al onvolledig – omdat ze de macht niet hebben jou aan te doen wat jij hen aandoet. Hooguit ten aanzien van je mededaders, en dan ook maar alleen voor zolang die je van nut zijn. Als het in je hoofd opkomt om die de voeten af te zagen en je hebt de macht daartoe, dan kan je dat gewoon doen. Mits iets dergelijks je genot nog verhogen zou.

En toch zijn menselijkheid en naastenliefde (en niet iedereen is een naaste) de enige zaken die ons kunnen wapenen tegen de vruchten van De Sade’s filosofie in het sadistisch universum waarin wij leven. En leren te zien waar die wordt toegepast, ook als die filosofie en de consequenties daarvan niet in het zwartste zwart geschetst worden maar in allerlei tinten grijs.