Vanmiddag staat er een debat op de rol waarbij de oppositie de rol van de premier ter discussie zal stellen. Gisteren werden de stukken en beleidsmemo’s over de dividendbelasting tijdens de formatie openbaar. De inhoud lijkt Rutte niet gunstig gezind.

 Rutte beweerde gistermiddag:

Rutte blijft erbij dat hij zich het bestaan van ambtelijke stukken over de omstreden afschaffing van de heffing op de winstuitkering van bedrijven aan aandeelhouders niet herinnerde. “Had ik het kunnen weten? Ja, mogelijk wel. Maar ik wist het niet.”

Dit is erger dan ongeloofwaardig: het is hoogst onwaarschijnlijk. Het waarom daarvan zal ik verderop aantonen, eerst een korte schets van het belang van de inhoud van de geopenbaarde memo’s (die vindt u hier in Pdf).

De memo’s
De memo’s bevatten vooral adviezen van de ministeries Financiën, Economische Zaken (EZ) en Algemene Zaken (AZ, departement premier), waarbij de tegenstelling tussen de posities van EZ & Fin. leidend is voor de discussie. Waar men bij Financiën overduidelijk op korte termijn weinig moet hebben van afschaffing, wordt het idee gepusht door EZ.

Bij Financiën vreesde men vier zaken:

1. dat de belastingbetaler het negatieve saldo van €1,4 miljard moet ophoesten
2. dat lopende bezwaarprocedures door afschaffing negatief worden beïnvloed, waardoor eenmalig een extra kostenpost zal ontstaan. De omvang daarvan is niet gespecificeerd, maar zal gezien de in de stukken genoemde bedragen tenminste €500 miljoen bedragen als Financiën gelijk krijgt.
3. Op de achtergrond speelt ook dat deze maatregel vooral het grootbedrijf te goede zal komen en het MKB wellicht zelfs meer kan gaan kosten . De rol van VNO-NCW als lobbyclub voor deze maatregel is opvallend.
4. Het zou de kans vergroten dat Nederland vaker zou worden gebruikt als doorvoerland voor belastingconstructies, een reputatie waarvan men juist af probeert te komen.

EZ, klaarblijkelijk gesteund door het departement van de premier, wenste aan dit alles niet zwaar te tillen, of wuifde angsten weg. EZ steunt sinds lang de grote bedrijven bij hun lobby voor afschaffing van de dividendbelasting.

Er zijn diverse bijzonder omstandigheden die een verklaring behoeven. Zoals de reden waarom dit ineens nu noodzakelijk zou zijn. Pikant detail is dat binnen de gehele EU maar één relevant land bestaat dat geen dividendbelasting kent: het UK. Dividendbelasting kan door de belastingplichtigen elders binnen hun inkomen gecompenseerd worden, vaak binnen het land waarin zij woonachtig zijn. Alleen in gevallen waarin een land geen dividendbelasting kent, werkt dit niet.

Het kabinetsverhaal tot zover
Tot op heden is de verklaring van het kabinet voor de noodzaak van deze maatregel dat de hoofdkantoren van zowel Shell als Unilever voor Nederland behouden moeten blijven. Die zaak is op zijn best zwak, zoals in de memo’s ook door de ambtenaren van Financiën werd onderstreept:

Wat wellicht nog het meest interessant is, is dat uit alle gegevens blijkt dat tot en met 2016 het ministerie van Financiën de overhand hield in de discussie met EZ. Staatssecretaris Wiebes (toen Financiën) verzette zich nog in 2016 tegen een mogelijke afschaffing. Maar een jaar later wordt hij (als minister EZ) verplicht een tegengestelde lijn te gaan innemen.

Wat heeft er tussen dat moment in 2015/2016 en de formatie medio 2017 plaatsgevonden dat niet alleen het belang van het afschaffen van de dividendbelasting pregnant maakte, maar ook een chef-sache? Dat moet ‘een hoger doel’ zijn geweest, een directe noodzaak is eenvoudig nergens te bespeuren. Overduidelijk ook is dat de drive om de dividendbelasting af te schaffen bij de premier vandaan komt, en bij niemand anders. Daar is maar één logische reden voor te bedenken, die de zaken veranderde: het Brexit-referendum (op 23 juni 2016) en de onderhandelingen over het opstappen van het UK uit de EU.

Brexit?
Het heeft er alles van weg dat we hier te maken hebben met een concurrentieslag tussen Nederland en het UK, om de gunst van zowel Shell als Unilever. Dat wordt in ieder geval door Unilever ontkend, maar de Britse pers gelooft daar weinig van. Die pers legt ook een link met Brexit, en dat lijkt me terecht. Gisteren beschreef ik al hoe de EU probeert het UK zoveel mogelijk schade toe te brengen vanwege Brexit. Het weglokken van zowel Shell als Unilever zou voor het UK een zware klap zijn. Financieel, maar meer nog qua geloofwaardigheid. En het is vanzelfsprekend dat laatste waarom het de EC te doen zal zijn. Dat op zich is geen nieuws, het begon al vrijwel direct na de stemming over Brexit in juni 2016.

Deze verklaring maakt begrijpelijk waarom Rutte spreekt over ‘het landsbelang’ als het gaat om het plotselinge doordrukken van deze maatregel. Wat hij er dan niet bij zegt is dat hij het landsbelang identificeert met dat van de EU in Brussel. Indirect betaalt Nederland in dit scenario dus jaarlijks €1,4 miljard extra mee aan de EU-wens om het UK schade te berokkenen. Een Brussels belang bij de afschaffing van de Nederlandse dividendbelasting is hiermee voor iedereen duidelijk te maken. De redenatie klopt met de tijdlijn zoals die uit de memo’s van de formatie valt te reconstrueren, en geeft tevens een belang dat niet openbaar kon worden bediscussieerd, en waarvoor een dus bestaande status quo in een discussie tussen de departementen Financiën en EZ werd open gebroken.

Woensdag debatdag
Woensdag is er vanaf 15:00 uur een debat met een premier die zegt zich het bestaan van deze memo’s niet te kunnen herinneren, maar wel vrijwel letterlijk de argumentatie van Economische Zaken pro-afschaffing kent èn gebruikt. Geloofwaardig is werkelijk iets anders dan dit. Nog vreemder wordt het als je beseft dat onder andere GL al maanden herhaaldelijk om deze memo’s heeft verzocht. En dan heeft Rutte geen moment overwogen eens te informeren bij zijn departement (ook op AZ waren deze memo’s bekend) of er misschien toch niet iets…? Maar nee, politiek er is al iets. De premier heeft eveneens ontkend dat de memo’s besproken zijn aan de hoofdtafel. Dit blijkt niet in overeenstemming met de feiten:

Wie denkt met zo’n gat in het geheugen adequaat te kunnen regeren moet maar snel verdwijnen van achter zijn bureau, en de zaken overdragen aan een competenter regeringsleider.

Òf hij loog, dat kan ook.