DE WERELD NU

Democratischer? Districtenstelsel versus evenredigheid

Bedreigingen, eenheid van prijs, een land van deugers, Academisch tuig, Stalinisme, Duitsland, Applestore overval, Olympische Spelen, Rechters, wereldregering, Oekraïne, Therapeutenangst, Qatar, Cultuur en politiek, Onveilig, basis, Politiek, Zwart, Overlast, Vrouwen en kinderen

Is een districtenstelsel democratischer dan een evenredigheidssysteem? Sinds D66 deel werd van de Regentenpartij hoor je die vraag niet meer.

Dat betekent niet dat er geen antwoord op mogelijk is, maar dat dat de Nieuwe Regenten niet langer aan staat. Want bij een evenredigheidssysteem telt immers ieders’ stem, en kunnen ook de kleinste meningen in het parlement worden vertegenwoordigd? Recent werd zelfs wel gepleit voor een kiesdrempel, omdat het allemaal wel wat minder mocht met die politieke diversiteit.

Maar of die kiesdrempel iets zal oplossen aan ons huidige versnipperde politieke landschap? Dat in het vigerende parlement zelfs de kleinste partijen beschikken over circa 3 zetels (behalve FvD met 2, maar dàt staat op 19 in de peilingen!) geeft al aan dat daar geen oplossing van het democratisch deficit te vinden zal zijn.

Doet een districtenstelsel versus een evenredige vertegenwoordiging dat wel? Het is immers niet eerlijk dat op die manier stemmen verloren gaan? Het argument van stemmen die verloren gaan is een schijnprobleem, ook als je het meeneemt in een discussie over een districtenstelsel waarbij dat veel sterker zou gelden dan in het huidige waar alleen stemmen die worden gedaan op partijen die de kiesdrempel niet halen niet meetellen.

Hoewel maar al te vaak vergeten wordt, dat stemmen die niet meetellen voor een restzetel evenmin van belang waren. Waarmee ik maar zeggen wil, dat er altijd veel meer stemmen onbelangrijk bleken dan je in eerste instantie verwachtte. Als we naar het resultaat keken dat na 2017 Rutte3 opleverde, dan begint het besef van verloren stemmen wel heel prangend te worden. Een kabinet dat op precies 76 stemmen drijft, maakt de stemmen op die overige 74 zetels al een stuk minder belangrijk.

Maar dan nòg zijn we er niet. Want het is een meerderheid, nietwaar? Niet waar. Rutte3 werd na veel gepalaver in elkaar gezet door vier partijleiders die het onderling voldoende konden vinden om te hopen het de volle vier jaar politiek met elkaar uit te houden. Dat gaat dus slechts om een vertegenwoordiging van 4/150e van de uitgebrachte stemmen. Waarom niet van 76/150e? Omdat de onderhandelingen een akkoord opleverden waarvoor niemand gekozen heeft! Het is pas ontstaan na onderhandelingen van de vier leiders. Hebben die een gemiddelde van hun partijprogramma’s uitverkoren tot het regeringsprogramma of een doorsnede van de wensen van de bevolking? Zeker dat laatste niet, en daarmee zijn veel zaken die een grote meerderheid niet wenste op ondemocratische wijze doorgedrongen tot het beleid. (om over die vermaledijde dividendbelasting verder maar te zwijgen)

In geval van een districtenstelsel kan een absolute meerderheid door één partij worden verkregen met circa 35% van het totaalaantal van de stemmen, en in uitzonderlijke gevallen is minder dan 35% ook niet uitgesloten. Maar de meerderheid die zo ontstaat wordt wèl bindend voor de gehele groep parlementariërs die zo aan de macht komt. Je uitgebrachte stem op winnaars heeft zo het maximale resultaat dat je wenste, en zal daar normaal gesproken niet ver vandaan eindigen. Terwijl je er in een evenredigheidsstelsel van uit zult moeten gaan dat niemand volledig winnen zal, want in een evenredigheidsstelsel wordt de regering uiteindelijk altijd gevormd in coalities.

Evenredigheidsstelsels geven kleinere groepen meer kans een rol van betekenis te spelen dan in een districtenstelsel. Maar dat maakt het eindresultaat niet automatisch democratischer. Democratischer zou eerst en vooral een meerderheid meer stem dienen te geven. Daaraan ontbreekt het vrijwel altijd, en sinds de afschaffing van referenda is dat in Nederland erger dan ooit..

10 reacties

  1. BegrensEuropa! schreef:

    De werking van de democratie is niet alleen afhankelijk van de kiesregels, maar ook van de waarde die wordt gehecht aan het redelijke debat. Debat is weer wat anders dan vliegen afvangen en insanitaire indamming. Er zouden dus democratische kwaliteitseisen gesteld kunnen worden aan het debat. Verder is de democratie ook afhankelijk van de mate waarin omzeiling van de resultaten van het debat mogelijk blijft. Dat probleem heb je bij parlementaire meerderheden, waarbij iedereen in het parlement tot stom stemvee wordt gedegradeerd. En dat a raison van 120.000/kamerlid x 150 = 18 miljoen euro’s. Een overkomelijk bedrag voor de natie, maar als het een charade betreft waardoor de democratie elke waarde heeft verloren dan beloopt de aangerichte schade al gauw tientallen miljarden. En dat wordt cumulatief elk jaar erger. Zorgwekkend.

  2. Johan P schreef:

    Oneens.
    Ik meen dat een kiesdrempel wel mogelijk zou kunnen helpen. Een deel van de problemen zit hem in het feit dat het politieke landschap zo is versnipperd dat er niets meer mee is aan te vangen. Vandaar ook het gedoe met de coalitie-vorming, uiteraard wordt dat een eenheidsworst, want als men moet proberen de wensen van 3 of 4 of meer partijen te verenigen kun je al van te voren weten dat het niets wordt.
    Zelf heb ik wel een aantal ideeen voor een herziening van het politieke bestel, maar feitelijk zal het hele stelsel op de schop moeten en zal men moeten beginnen met een nieuwe grondwet waarin de rechten en plichten van zowel de overheid als de burgers strak worden afgebakend.
    Een kiesdrempel kan helpen om het aantal splinter- en kleine partijen tegen te gaan
    Actief kiesrecht slechts voor diegenen die actief bijdragen aan het systeem door al minimaal 4 jaar lang (inkomsten)belasting te betalen (of dat 35+ jaar hebben gedaan). Als men leeft van een uitkering die door anderen wordt opggebracht mag men dus niet stemmen.
    Passief kiesrecht slechts voor personen die minimaal 10 jaar ergens in een commercieel bedrijf hebben gewerkt om de ergste uitwassen van malloten te voorkomen.
    Overheidsfuncties tijdgebonden maken. Niemand zou meer dan 15 of 20 jaar in overheidsdienst moeten mogen werken.

    Wat betreft de coalities: bij stemming kijken naar de uitslag. Als er een partij is die 40% of meer van de stemmen haalt kunnen de zetels naar rato worden verdeeld. Indien er geen partij is die dat percentage haalt krijgt de partij met de meeste stemmen 40% van de zetels en wordt de rest naar rato verdeeld.
    Een dergelijk systeem maakt dat het altijd mogelijk is om een meerderheidscoalitie te vormen met 2 , hooguit 3 partijen en biedt anders de mogelijkheid voor een minderheids regering die per onderwerp stemmen zal moeten verzamelen.
    Zomaar even wat ideetjes

  3. Cool Pete schreef:

    Interessant artikel.

    – Een districten-stelsel geeft een evenrediger vertegenwoordiging van een heel land.
    Een land is een organisch geheel van verschillende groepen.
    – Een democratie kan alleen bestaan in een rechtstaat; als soeverein land.
    – Naast algemene verkiezingen, moet er per belangrijk / nieuw onderwerp : referenda gehouden worden.
    – Vrije media : dus OPEN DEBAT is de grondslag.

  4. Theo schreef:

    Open debat?

  5. N.G. schreef:

    @ Johan P.
    Een van de huidige problemen is n.m.m. niet zoals u stelt het feit dat er te veel kleine partijtjes zouden zijn, doch het feit dat er zoveel midden grote partijen zijn. En het aantal partijen in de Tweede Kamer schommelde altijd rond de 11 à 13. Bovendien zijn de eenmansfracties inhoudelijk dicht bij andere partijen.
    En bovendien: hoe meer partijen in het parlement, des te meer openlijke discussie, dus meer van de door ieder gewenste democratie.

  6. Johan P schreef:

    @N.G.
    Hoewel dat op zich een argument kan zijn, is het gewoon ondoenlijk om een coalitie te vormen met 5+ partijen omdat dat per definitie inhoudt dat niemand ook maar een redelijk deel van het door hen uitgedragen programma voor elkaar krijgt.
    Ik ben het ook niet eens met de stelling dat er te veel middel-grote partijen zijn. Het probleem is dat ze onderling uitwisselbaar zijn. Er is nauwelijks een verschil te zien tussen veel van de partijen. Op papier misschien nog wel, maar als men kijkt naar het beleid van de afgelopen decennia maakt het geen ene moer uit welke partijen er in de regering zitten, het wordt altijd weer handjeklap in de achterkamers.
    Wat betreft de eenmansfracties; ik heb daar een heel groot probleem mee. Het is wat mij betreft nog acceptabel als het gaat om iemand die met voorkeursstemmen is gekozen, maar een gewone partijbons die alleen maar een zetel heeft gekregen omdat hij op ‘nummer x’ stond en dat binnen de ‘y’ zetels viel die de partij kreeg is een heel ander verhaal. Aangezien mensen op een partij hebben gestemd en niet op die persoon zou die persoon de zetel moeten inleveren als hij zich niet bij de partijstandpunten kan aansluiten.

    Zelf zou ik het liefst een systeem zien waarbij het aantal zetels drastisch wordt verminderd en waarbij men direct op de vertegenwoordigers stemt ipv op een partij, en dat alle stemuitslagen achteraf openbaar worden zodat men altijd kan zien of iemand zich aan zijn standpunten houdt of niet. Maar dat is vermoedelijk wensdenken omdat zo’n systeem wel heel veel veranderingen vergt.

    Verder ben ik een absoluut voorstander van een referendum. In veel gevallen VOORDAT er uberhaupt beslissingen worden genomen om eerst de wil van het volk te raadplegen door daar een beperkt aantal opties neer te leggen en pas aan de gang te gaan als het volk duidelijk heeft gemaakt welke koers het wil varen. Dat kan -en hoeft- niet bij ieder bij ieder onderwerp, maar grote, kostbare, ingrijpende zaken zouden automatisch vooraf dienen te worden gechecked op deze manier.

  7. Gerrit Joost schreef:

    Op school leerde ik dat evenredige vertegenwoordiging democratischer is. Het artikel laat een interessante gedachte achter. Nooit over de vertegenwoordigde waarde van een stem meer nagedacht. D66 wilde staatsrechtelijke vernieuwingen. Toen ze de kans kregen met een minister, Thom de Graaf, bleef het heel stil. Alleen werd er even een poging gedaan voor een gekozen burgemeester. Verder helemaal geen enkel initiatief! Als beloning kreeg hij de positie van vice-president bij de Raad van State (ook daar trekt D66 aan de touwtjes, terwijl De Graaf geen enkele ervaring heeft binnen de rechtspraak). Wat is een/je stem waard en hoe zorg je ervoor dat iedere stem zoveel mogelijk meetelt? Alleen mensen laten stemmen die belasting betalen (voldoende penningen) is al eerder vertoond. Bij een bedrijf hebben ook alleen aandeelhouders stemrecht. Je bent dan in een klap van veel gedoe af. Een twee/derde meerderheid krijg je hier niet voor. De eerste kamer wordt gevuld via de Provinciale verkiezingen. Ook dit is niet echt een boeiende strijd. In plaats van een kiesdrempel kun je het aanmelden van een politieke partij moeilijker maken, met minimaal 50.000 handtekeningen (beoordeling door de kiescommissie). Je weet dan vooraf of je stem op de partij een kans maakt. Een dichtgetimmerd coalitie-akkoord is funest voor goede argumenten van de oppositie. Het is wel een logische strategie.

  8. N.G. schreef:

    @ Johan P.
    Wil toch nog wat aanvullen t.a.v. de afsplitsers: als men afsplitst omdat de fractie zich – zonder dat daar een dringende noodzaak voor is – afwijkt van het verkiezingsprogramma, dan lijkt het me alleszins redelijk dat afsplitsers gewoon hun zetel behouden, zelfs al hadden ze 0 voorkeurstemmen.

  9. Henk Albarda schreef:

    Sinds de start van FvD realiseer ik de zwakte in mijn redenering dat een 5 % kiesdrempel oplevert dat er minder partijen in de TK zitten hebben.
    Naar mijn stellige overtuiging is de huidige ellende in de TK te wijten aan het feit dat de LEDEN van de VVD rutte zijn gang hebben laten gang. rutte denkt niet verder dan TOT een half jaar geleden en heeft vanaf rutte 2 nooit meer een dag naar voren gekeken. Ik kan me niet anders voorstellen dan dat hij ‘stazi’ dossiers heeft op ieder VVD lid die hem in de wielen kan rijden. Ook ik heb me 6 jaar laten belazeren door deze narcistische egoist die er uitsluitend voor ZIJN baantje zit.
    Ik blijf overtuigd dat de VVD in kleine stapjes weer naar gematigd rechts liberalisme terugkeert na het vertrek van rutte.
    Pas halverwege 2018 werden de eerste VVD kiezers wakker, toen FvD na 2 zetels TK 2017, doorgroeide en feitelijk de plaats van de VVD overnam. Rutte is GEEN VVD, hij is overtuigd Honecker DDR.

  10. Johan P schreef:

    @N.G.
    Op zich is dat dat een sterk argument. Vandaar (met de reactie van Henk Albarda) ook mijn voorkeur voor een systeem met rechtstreeeks gekozen vertegenwoordigers ipv het stemmen op partijen.