Is een districtenstelsel democratischer dan een evenredigheidssysteem? Sinds D66 deel werd van de Regentenpartij hoor je die vraag niet meer.

Dat betekent niet dat er geen antwoord op mogelijk is, maar dat dat de Nieuwe Regenten niet langer aan staat. Want bij een evenredigheidssysteem telt immers ieders’ stem, en kunnen ook de kleinste meningen in het parlement worden vertegenwoordigd? Recent werd zelfs wel gepleit voor een kiesdrempel, omdat het allemaal wel wat minder mocht met die politieke diversiteit.

Maar of die kiesdrempel iets zal oplossen aan ons huidige versnipperde politieke landschap? Dat in het vigerende parlement zelfs de kleinste partijen beschikken over circa 3 zetels (behalve FvD met 2, maar dàt staat op 19 in de peilingen!) geeft al aan dat daar geen oplossing van het democratisch deficit te vinden zal zijn.

Doet een districtenstelsel versus een evenredige vertegenwoordiging dat wel? Het is immers niet eerlijk dat op die manier stemmen verloren gaan? Het argument van stemmen die verloren gaan is een schijnprobleem, ook als je het meeneemt in een discussie over een districtenstelsel waarbij dat veel sterker zou gelden dan in het huidige waar alleen stemmen die worden gedaan op partijen die de kiesdrempel niet halen niet meetellen.

Hoewel maar al te vaak vergeten wordt, dat stemmen die niet meetellen voor een restzetel evenmin van belang waren. Waarmee ik maar zeggen wil, dat er altijd veel meer stemmen onbelangrijk bleken dan je in eerste instantie verwachtte. Als we naar het resultaat keken dat na 2017 Rutte3 opleverde, dan begint het besef van verloren stemmen wel heel prangend te worden. Een kabinet dat op precies 76 stemmen drijft, maakt de stemmen op die overige 74 zetels al een stuk minder belangrijk.

Maar dan nòg zijn we er niet. Want het is een meerderheid, nietwaar? Niet waar. Rutte3 werd na veel gepalaver in elkaar gezet door vier partijleiders die het onderling voldoende konden vinden om te hopen het de volle vier jaar politiek met elkaar uit te houden. Dat gaat dus slechts om een vertegenwoordiging van 4/150e van de uitgebrachte stemmen. Waarom niet van 76/150e? Omdat de onderhandelingen een akkoord opleverden waarvoor niemand gekozen heeft! Het is pas ontstaan na onderhandelingen van de vier leiders. Hebben die een gemiddelde van hun partijprogramma’s uitverkoren tot het regeringsprogramma of een doorsnede van de wensen van de bevolking? Zeker dat laatste niet, en daarmee zijn veel zaken die een grote meerderheid niet wenste op ondemocratische wijze doorgedrongen tot het beleid. (om over die vermaledijde dividendbelasting verder maar te zwijgen)

In geval van een districtenstelsel kan een absolute meerderheid door één partij worden verkregen met circa 35% van het totaalaantal van de stemmen, en in uitzonderlijke gevallen is minder dan 35% ook niet uitgesloten. Maar de meerderheid die zo ontstaat wordt wèl bindend voor de gehele groep parlementariërs die zo aan de macht komt. Je uitgebrachte stem op winnaars heeft zo het maximale resultaat dat je wenste, en zal daar normaal gesproken niet ver vandaan eindigen. Terwijl je er in een evenredigheidsstelsel van uit zult moeten gaan dat niemand volledig winnen zal, want in een evenredigheidsstelsel wordt de regering uiteindelijk altijd gevormd in coalities.

Evenredigheidsstelsels geven kleinere groepen meer kans een rol van betekenis te spelen dan in een districtenstelsel. Maar dat maakt het eindresultaat niet automatisch democratischer. Democratischer zou eerst en vooral een meerderheid meer stem dienen te geven. Daaraan ontbreekt het vrijwel altijd, en sinds de afschaffing van referenda is dat in Nederland erger dan ooit..