Eigenrichting hoort niet thuis in een rechtsstaat. Maar niet iedere ingreep van burgers kun je betitelen als eigenrichting. Toon Kasdorp legt uit.

Wat vond U erger, een een en negentig jarige prins die aanbiedt een eventuele strafrechtelijke boete van twee medewerkers van AH[1] zelf te zullen betalen of een Kamerlid van de Partij van de Arbeid dat in het openbaar verklaart dat hij zich niet voor kan stellen dat een rechter in Nederland de verdachten van de moord op Steegmans minder dan dertien jaar zal geven?

Misschien hangt het van Uw politieke voorkeur af of vindt U het allebei niet erg, maar de gemiddelde jurist zal schrikken bij het tweede en zich niet opwinden bij het eerste voorval.

Het parket in Amsterdam maakte het eerste voorval een graadje erger (als het bericht juist is) door te verklaren dat het ze niet schelen kon wie een strafrechtelijke boete betaalde als het geld maar binnen kwam.

Maar de rechtsorde wordt geschokt als een burger wordt vervolgd die met gevaar voor eigen leven zijn burgerplicht heeft vervuld, ook als hij bij een burgerarrestatie excessief geweld gebruikt. Men moet behoorlijk nijdig of erg goed getraind zijn om iets dergelijks überhaupt aan te durven en een verstandige officier zal in gevallen van boze dievenvangers snel tot noodweer exces besluiten. De officier die zo veel misdrijven gedoogt die de gemiddelde burger graag vervolgd zou zien, maakt in diens ogen geen goede beurt als hij besluit degenen te gaan vervolgen die gedaan hebben waar zijn opsporingsambtenaren in te kort schieten. Dat zou hij eigenlijk alleen mogen doen als hij ook wel eens een politieman vervolgt die excessief geweld gebruikt tegen een niet gewelddadige verdachte, maar dat doet hij niet, uit angst problemen te krijgen in het dagelijks werk met het politie corps. Het stond de officier daarom slecht zo hard op te treden tegen de employees van Albert Heijn en het gedrag van de prins, ach, dat was begrijpelijk.

Dit alles laat buiten kijf dat het mishandelen van een weerloze gevangene slecht blijft en onderzocht hoort te worden ook al zijn de betrokkenen nog zo terecht boos. Maar strafrechtelijk vervolgen hoort in zulke gevallen alleen plaats te vinden als er sprake is van een boosaardige en ongeprovoceerde mishandeling.

Het parket hoort dan meer dan gewone aandacht aan de publiciteit rond de zaak te geven en uit te leggen waarom de achtervolgers vervolgd worden, ondanks dat dieven achtervolgen en arresteren terecht is. Een beroep op de wat ongelukkige jurisprudentie dat noodweerexces alleen een acceptabel juridisch verweer vormt in gevallen waar vlucht geen alternatief was, is voor een lekenpubliek niet overtuigend. Het ondermijnt het gezag van de rechter en dat kan toch al niet meer zoveel hebben tegenwoordig.

---

1. Die bij een arrestatie van een gewapende crimineel excessief geweld gebruikt hadden.

---

Dit artikel verscheen eerder vandaag ook op het Blog van Toon Kasdorp