Moebarak was als regeringsleider ongeveer het beste compromis dat je in een Arabisch land kunt treffen. Dat die man veroordeeld is voor de wreedheden die tijdens de Arabische lente zijn begaan is erg onlogisch. Egypte heeft een lange periode van vrede aan hem te danken. Er was wel geweld in zijn regeringsperiode maar het was vergeleken met de regering van eerdere heersers in het land minimaal.

De samenlevingen in de Arabische landen zijn van een Ottomaanse kwaliteit. Alleen met geweld kan er worden geregeerd en een juiste dosering is geen kwestie van ethiek maar van praktisch inzicht. Puur uit een oogpunt van het aantal mensenlevens heeft de vader van president Assad het met zijn slachtpartij in Hama in 1982 beter gedaan dan zijn zoon in de laatste jaren. Die zoon wilde geweld op grote schaal vermijden maar heeft nu al een veel groter aantal slachtoffers gemaakt dan zijn vader tijdens diens hele regeringsperiode.

Aan het einde van de tweede wereldoorlog heeft er in Griekenland een burgeroorlog gewoed die goed is te vergelijken met die in het Syrië van vandaag. De Griekse heeft zo’n 160 duizend mensen het leven gekost, meer slachtoffers dan de Duitsers hebben veroorzaakt bij hun verovering van het land. De overwinnaars in die burgeroorlog waren de rechtse kolonels, dezelfde die later het kolonelsregime hebben opgezet. De verliezers waren de communisten, die vanuit Joegoslavië steun kregen tot het moment dat Tito ruzie kreeg met Stalin. De steun uit Joego Slavië hield toen op en dertienduizend communisten werden met napalm uit hun laatste steunpunt gebombardeerd. De rest zat al vast in strafkampen waar de meesten niet levend meer vandaan gekomen zijn.

Zo erg lang is dat allemaal nog niet geleden. Het geweld van de Joegoslavische burgeroorlog (van 1991 tot 1999) is recenter, maar van het zelfde kaliber. Albanië, Joegoslavië, Roemenië, Bulgarije, Griekenland, het is allemaal van hetzelfde laken een pak en Europees zou ik het liever niet willen noemen. Ottomaans is een betere typering en het lijkt me goed als we zouden besluiten dat Europa en de landen uit het voormalige Ottomaans rijk niet bij elkaar horen.

Een tijdlang heeft dat anders geleken voor het nieuwe Turkije, dat immers door Moestafa Kemal Atatürk zo was opgezet dat het als seculiere staat een plaats in Europa zou kunnen verwerven. Sinds de islamisten onder Erdogan de macht in handen hebben gekregen is de klok daar teruggedraaid.

We hebben in Nederland iemand die aan deze ontwikkeling een niet geringe bijdrage heeft geleverd. Jan-Erik Zürcher, die een tijd lang directeur van het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis is geweest, heeft Europa wijs gemaakt dat de partij van Erdogan een soort Turkse CDA zou zijn. Op zijn aanraden is de deur voor Turkije wijd open gezet, op voorwaarde dat we daar niet meer het soort ingrijpen van het leger zouden meemaken waarmee tot dan toe de grondwet van Atatürk was gehandhaafd. Het leger begreep de wenk en heeft zich ingehouden, ook toen zo’n honderdtal hoge officieren in het gevang werd gegooid omdat ze ervan verdacht werden de seculiere grondwet te hebben willen verdedigen.

Het is Erdogan gelukt Turkije terug te brengen in het kamp van de Dar al Islam en het daarmee als kandidaat voor Europa te diskwalificeren. Griekenland heeft ons altijd willen laten geloven dat Turkije onze vijand was, en aangezien zij zelf ook vijanden zijn van de Turken beschouwden ze zich als onze vrienden. Dat is een bekende misvatting. Les ennemis de nos ennemis zijn niet noodzakelijk nos amis. Ook al is Erdogan niet langer geïnteresseerd in Europa, dat wil niet zeggen dat Europa voor Griekenland moet kiezen in hun onderlinge conflict. A pox on both your houses lijkt de betere reactie te zijn. Gewoon, geen Balkan in Europa, dat is de beste oplossing. En of Zürcher nu zo’n goede keus voor het IISG is geweest, dat valt te betwijfelen. Daar denken ze zelf ook zo over geloof ik, want hij was er snel weer weg.

———————————————————————————————————

Dit artikel verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp