De chaos in het UK rond Brexit en Wildersproces2 zijn beide verschijnselen van een diepe constitutionele crisis, en beiden stammen uit een onvolledige democratie.

Fundamentele mankementen aan staatsvormen komen hoogst zelden boven eer het te laat is. Tijdig besef en reparatie voorkomen dergelijke problemen. Wel kun je met veel recht argumenteren dat de degeneratie van elke staatsvorm onvermijdelijk als gevolg zal hebben dat de staat in wat lijkt op een constitutionele crisis verzeilt. Wikipdia interpreteert de 2e-eeuwse (v. Chr) historicus Polybius aldus:

According to Polybius, who has the most fully developed version of the cycle, it rotates through the three basic forms of government, democracy, aristocracy, and monarchy and the three degenerate forms of each of these governments ochlocracy, oligarchy, and tyranny.

Volgens deze politieke theoreticus zijn de drie gedegenereerde regeringsvormen derhalve de tussenstadia waarbij de ene vorm in de volgende in de cyclus over gaat. U ziet dat Marx met zijn ideeën over een evolutie van regeringssystemen in een oude traditie staat. Polybius zou over onze moderne democratieën echter juist betogen dat onze elites een ochlocracy (regering door volksmeutes) hebben gepoogd te voorkomen door het volk in een vroeg stadium haar zeggenschap te onthouden, en de regering direct door te ontwikkelen naar een aristocratisch systeem. De aanstaande volkswoede zou hij interpreteren als bewijs van de onmogelijkheid dergelijke tussenstadia te vermijden.

Regeringsvormen van de westerse democratieën
Heel interessant is, dat als je staat van de regeringsvormen van de westerse democratieën onderling vergelijkt, die van de USA nog steeds het meest robuust lijkt. Dat de USA onder de westerse democratieën de jongste is blijkt geen argument. Vrijwel alle huidige democratische instellingen zijn ongeveer tegelijkertijd ontstaan, waarbij de Europese varianten echter vaak nog verontreinigingen van eerdere regeringsvormen in zich meedragen, zoals Nederland bijvoorbeeld de constitutionele monarchie en heel nadrukkelijk de Raad van State heeft. Het UK kent deze verontreiniging nog sterker, aangezien men daar niet rond 1800 door de Franse revolutie gedwongen het staatsbestel op de schop nam. De Trias Politica – die de USA in zijn meest zuivere vorm als basis van de regering hanteert – is in het UK het slechtst uit de verf gekomen, maar Nederland staat in dit verband veel dichter bij het UK dan bij de USA.

Waarom zijn Wildersproces2 en de politieke burgeroorlog in het UK beide verschijnselen van hetzelfde soort constitutionele crisis? Omdat in beide gevallen het draait om pogingen van de regerende elite om de wil van het volk te dwingen naar de eigen belangen. Die belangen worden het best gediend in de EU, en het verzet tegen de benodigde staatkundige transformatie wenst men te onderdrukken nu die transformatie zijn voltooiing nadert.

Brexit
De politieke strijd in het UK over Brexit gaat tussen de directe volkswil, en de mogelijkheid van het parlement aan het referendum uit 2016 een eigen invulling te geven. Het Britse Hooggerechtshof heeft in een eerder stadium beslist dat de uitspraak van het volk tijdens het Brexit-referendum geldig was, maar dat de wijze waarop het parlement het geregeld wilde zien leidend moest zijn. En dat, terwijl tijdens de campagne over Brexit geen enkele aanvullende voorwaarde werd genoemd waaraan Brexit zou moeten voldoen!Met een meerderheid in het parlement die het niet eens was met de uitkomst van dat referendum moest dat wel ongelukken geven.

Door te eisen dat eerst een verdrag met de EU wordt gesloten aleer de uittreding plaats kan vinden veranderde het Britse parlement de uitspraak van dat referendum op ondemocratische wijze, aangezien de EU niet bereid blijkt tot een redelijk verdrag zo lang het UK niet uitgetreden is. De gebeurtenissen van de afgelopen dagen bevestigen nogmaals dat verder uitstel alleen voor bange of onbetrouwbare mensen is – er zal geen beter verdrag uitkomen, de EU zal haar poot stijf houden, en de laatste kans van de Remainers is en blijft verkiezingen waarna men kan dromen de volksuitspraak uit 2016 verder te negeren.

Wildersproces2
In Nederland verloopt dit proces subtieler, maar niet substantieel verschillend. Wildersproces2 is voor iedereen herkenbaar een poging vanuit de regerende elite stoorzender Wilders en zijn PVV kalt te stellen. De afgeluisterde uitspraak van minister Opstelten dat “Wilders ons teveel voor de voeten loopt” illustreert dat buitenmatig. Dat dat in Nederland eenvoudiger is, heeft te maken met het feit dat Nederland geen Constitutioneel Hof bezit. De rechterlijke macht is daardoor directer onderworpen aan het politieke gezag, en de gevolgen daarvan maken we nu mee. Dat het OM beweert zelfstandig tot vervolging van Geert Wilders te hebben besloten volgt het Nederlandse staatsrecht, maar is tevens evident een onwaarheid. Hoe de evenzeer aan het staatsgezag onderworpen rechters hier mee om gaan zagen we vandaag. Hoe je het verder ook interpreteert: dat Wildersproces2 vandaag niet werd afgebroken, maar de rechters de deur op een kier lieten dat in een later stadium alsnog te kunnen doen, is gezien de boven gekomen bewijzen van staatsbemoeienis met de vervolging een unieke demonstratie van angst voor de boven hen gestelden. Mogelijk niet eens concreet, maar zeker qua moraal. Deze rechters wensen dit proces niet af te breken eer ex-minister Opstelten huilend voor hun tafel bekent gemanipuleerd te hebben met de wil tot vervolging van het OM, of een getuige de moed heeft daarover de waarheid te vertellen.

Wat door Polybius ongenoemd blijft (hijzelf was een pure aristocraat), maar wel degelijk relevant is, is de tevredenheid van zij die geregeerd worden. In de tussenstadia waarin de bestuurlijke degeneratie zich ontwikkelt is de ontevredenheid van het volk over zijn regeerders op een hoogtepunt, met de overgang naar een nieuw systeem waarvan de elites zich beter richten naar de wensen van het volk als logische uitkomst. Onmiskenbaar ging Polybius er echter van uit dat de kruik te water ging tot zij brak, en dat tevredenheid van de geregeerden een essentiële overweging dient te zijn.

---

Meer over Brexit en Wildersproces2 vindt u op Veren of Lood  onder de betreffende links.