Dat de ChristenUnie samen regeren met de Partij voor de Vrijheid en/of het Forum voor Democratie niet ziet zitten, is geen nieuws. Maar dat heeft meer met strategie, beeldvorming, fatsoensopvattingen en incompatibilité des humeurs te maken dan met inhoud. Programmatische verschillen zijn er evident ook met D66, en de verhoudingen met die club lijken verslechterd.

Nadat Wilders bij de vorige Tweede-Kamerverkiezingen, bijna een jaar geleden, twintig zetels had behaald, leek regeringsdeelname verder dan ooit. Zie verder de appendix hieronder. Peilingen tot de dag des oordeels wezen in de richting van het zogenaamde motorblok, dat waarschijnlijk geen meerderheid zou behalen: VVD, CDA en D66 zouden een vierde partij nodig hebben, die dit trio aan een meerderheid kon helpen. Die verwachting kwam uit, net als het vooruitzicht van een aanzienlijk minder korte formatie dan eind 2012.

De nummer vier werd uiteindelijk de ChristenUnie. De leider daarvan, Gert-Jan Segers, verzuchtte in november tegen Elsevier dat dit Derde Kabinet Rutte “een laatste kans voor het politieke midden” was. Segers klaagde in dat interview over de duikclubs die op voorhand niet mee wilden doen — met name de SP. Maar ook de PVV kreeg een veeg uit de pan. Wilders zou zichzelf buitenspel hebben gezet dan wel onmogelijk hebben gemaakt. Daarmee waren het D66 van Pechtold en de ChristenUnie tot elkaar veroordeeld. Zonder slag of stoot ging dat niet; Rutte moest bemiddelen, masseren en een luisterend oor tonen; er moest veel nagedacht, gepraat, gewandeld en getafeld worden, onder meer in dat Indonesische restaurant dat korte tijd later een smerige keuken bleek te hebben.

‘Gezegend’ in de samenwerking met D66
Inmiddels, na Honderd Dagen Rutte-III, telt de junior regeringspartner haar “zegeningen”. Naar die pluspunten verwees CU-leider Segers het afgelopen weekeinde in een email aan de (inmiddels meer dan 25.000) leden:

Er is al veel werk verzet door onze bewindspersonen Carola, Arie en Paul, maar ook door ons team in de Tweede Kamer. Samen met onze coalitiepartners maken we werk van de afspraken van het regeerakkoord. Op onze website houden we de resultaten bij en tellen we onze zegeningen, bijvoorbeeld als het gaat om onze inzet voor gezinnen, kwetsbare mensen, het onderwijs aan onze kinderen, zorg voor de schepping en godsdienstvrijheid.

De zegeningen staan openbaar online. Het is een opmerkelijk en vrij uitvoerig lijstje. Een zo representatief mogelijke greep (15 uit een totaal van 25) uit deze pluspunten:

1. Vrijwilligersorganisaties die met gevangenen werken, krijgen extra geld. Geestelijke verzorging bij de politie krijgt meer aandacht en financiële ruimte.
2. Er komt een fonds voor jonge boeren om hen te ondersteunen bij bedrijfsovername of het beginnen van een nieuw, duurzaam en innovatief bedrijf.
3. Godsdienstvrijheid wordt speerpunt van de minister van Buitenlandse zaken: voor godsdienstvrijheid wordt extra geld vrijgemaakt vanuit mensenrechtenfonds.
4. Ouderenwoonakkoord voor ouderen die samen zelfstandig willen wonen en zorg nodig hebben.
5. Collegeld voor studenten aan álle lerarenopleidingen wordt vanaf komend studiejaar de eerste twee jaar gehalveerd.
6. Invoering ‘omscholingsbeurzen’ om werklozen met weinig perspectief tóch aan een nieuwe baan te helpen.
7. Jaarlijks 8 miljoen euro extra voor versterking van de palliatieve zorg.
8. Ondersteuning aan zwerfjongeren en daklozen wordt verbeterd.
9. Extra geld voor het tegengaan van ondervoeding bij ouderen en diabetes bij kinderen.
10. Noodhulporganisaties in de [christelijke] Dutch Relief Alliance (waaronder ZOA, Dorcas, Kerk in Actie en Tear) krijgen 60 miljoen euro voor noodhulp.
11. Kamermeerderheid wil een betere beoordeling van asielverzoeken van bekeerlingen.
12. Meer geld voor aanpak grondoorzaken van migratie door financiering van onderwijs en werk voor vluchtelingenopvang in de regio.
13. 6 miljoen voor duurzame, innovatieve scheepsbouw (SDS) en jaarlijks 5 miljoen voor innovatie in de visserij.
14. Knelpunten op regionale (snel)wegen worden aangepakt.
15. Kabinet komt met wettelijke regels om te voorkomen dat winkels verplicht zijn om op zondag open te gaan.

Hier staat tegenover dat met name de ChristenUnie knarsetandend moet ondergaan dat D66 er een geheel eigen agenda op nahoudt, en die maar al te dikwijls uitvent. Ook VVD en CDA zullen daar niet onverdeeld gelukkig mee zijn. Bovendien is er altijd het risico dat Nederland in deze kabinetsperiode wéér verder weg beweegt van het CU-adagium over de EU: “Samenwerking JA! Europese superstaat NEE!”. En is de CU echt niet ernstig bezorgd over het gedram van Oekraïne om EU-lid te worden, over onze pensioenen en het optreden van de EU Mythbusters? Last but not least: de ChristenUnie is zeker meer bezorgd over de islam in Nederland dan D66 en ook de VVD. De laatste doet de problemen daarmee, bij monde van haar politiek leider en premier, bits af met woorden als dat het ook bizar zou zijn als er een sectorbeleid voor boeddhisten kwam.

Neorealo tegenpolen van D66 als bondgenoten?
Maar de ChristenUnie telt tot nu toe haar zegeningen… De vraag rijst hoe lang dit zo blijft. Vooral de vraag wanneer het besef doordringt hoeveel van haar lijstje met wapenfeiten de CU ook in een ploeg met PVV en/of FvD zou kunnen bereiken dringt zich op. Dat zou de ChristenUnie nog wel eens vies mee kunnen vallen… Maar we weten het niet. Want tijdens de formatie mocht nog geen seconde contact met Wilders worden gemaakt.

Natuurlijk zou de PVV liefst de Grondwet willen wijzigen om de islam een gevoelige klap toe te brengen. Maar is dat werkelijk ononderhandelbaar? Weten Segers c.s dat zeker? Is een PVV die water bij de wijn doet geen bondgenoot bij de aanpak van het salafisme en het terugdringen van de islamisering? Met behoud van de geloofs- en uitingsvrijheid voor individuele moslims, ex-moslims, Joden, andersgelovigen en niet-gelovigen? Is het niet zo dat bij de uitleg van Artikel 6 van de Grondwet het accent moet liggen op individuele vrijheden en rechten, meer dan op bescherming van de positie van georganiseerde religie? Ligt daar geen gemeenschappelijk doel waarvoor het monsterverbond met D66 en andere lichtzinnige en eurofiele partijen kan worden verbroken? En de meeste CU-kiezers zijn, behalve burgers van een hemels koninkrijk, toch groot voorstander van het behoud van het Nederland dat we nog steeds kennen?

Kortom, is de ChristenUnie dan helemaal geen cultureel-conservatieve partij, en niet ‘patriottisch’ (niet door liefde voor het vaderland gedreven)? En staan Wilders en Baudet eigenlijk wel voor “het verkeerde populisme”? Hoe groot is daarentegen niet het gevaar van het amorele peupulisme van D66, dat ons liever vandaag dan morgen met huid en haar zou uitleveren aan de Verenigde Staten van Guyropa en zelfs de vrije nieuwsgaring aan banden wil leggen om de eigen leugens, smaad, laster en agitprop te kunnen verbloemen. Omschrijf het alternatief voor het verkeerde peupulisme nu eens als “samenwerking met eurosceptische, islamkritische en cultureel conservatieve neorealisten”. Dat klinkt al fors minder onaantrekkelijk, en deze typering is geen frame, maar in overeenstemming met de werkelijkheid.

APPENDIX

De zetelwinst van de PVV was weliswaar fors; de PVV was na GroenLinks procentueel zelfs de grootste winnaar. Maar de score stelde toch teleur. Vooral het verschil met de nummer 1 — toch weer de VVD met 33 zetels — was groot, en de verschillen met drie partijen die volgden bleken te klein: PVV 20, CDA en D66 beide 19, GL en SP beide 14. Samenwerking met Wilders was door de meeste partijen met inbegrip van de VVD van te voren uitgesloten, en de dames en heren politici hielden stijfkoppig woord, ook tijdens een zich in recordlengte voortslepende formatie die vele fasen telde. Natuurlijk was en is de brede verontwaardiging en de woede over dit cordon sanitaire terecht. Er werd zelfs nog geen minuut met de tweede partij van Nederland gepráát. Minder, minder, minder; niets. Over de achtergronden hiervan gaat dit artikel verder niet. Later in 2017 zou blijken dat Duitsland onder Angela Merkel in dezelfde situatie verzeild raakte.

Vermoedelijk zou de PVV in maart 2017 minstens dertig zetels nodig hebben gehad en/of boven de VVD uitgestegen moeten zijn voor een reële kans op regeringsdeelname. Vaak is de afgelopen jaren zelfs gezegd dat Geert Wilders alleen opnieuw regeermacht zal krijgen als de PVV in haar uppie (ruim) meer dan 75 zetels haalt. Of dat aantal samen met het FvD van Thierry Baudet. Waar een dergelijk kantelpunt ook ligt, er kan een niveau worden bereikt waarbij Wilders of zijn erflaters steeds lastiger genegeerd kunnen worden. Steeds grotere aantallen overblijvende fracties zullen nodig zijn om meerderheidscoalities te vormen. Om zich PVV en FvD van het lijf te houden, zullen partijen als die Voor de Dieren, 50Plus en SP bij het formeren van onorthodoxe combinaties worden betrokken. Samen met ChristenUnie en SGP.

Aan de andere kant maken toekomstige electorale ontwikkelingen het theoretisch mogelijk dat DENK ooit een enorm aantal zetels behaalt. Wat God verhoede natuurlijk — maar laten we voor nu even stellen dat dit dreigt te gebeuren. Er kan dan een moment komen dat de CU samen met de PVV in het regeringsschip stapt met als gezamenlijk doel zich de trekpoppen van de islamitische aap van boord te houden — in het landsbelang. Nog niet zo lang geleden was een samenwerking tussen CU en D66 ongebruikelijk en werd die door veel waarnemers uitgesloten. Naarmate de tijd voortschrijdt, kunnen ook andere verbonden aanzienlijk minder onlogisch worden dan ze nu lijken.