De drang naar Catalaanse onafhankelijkheid gaat niet allen vèr terug, maar is ook gebaseerd op goede argumenten. Maar een onafhankelijke staat zou de EU in een nieuwe crisis kunnen storten, door het heftige verzet dat het resterende Spanje zou beginnen tegen een toelating van Catalonië nieuwe stijl tot de EU.

Catalonië is nooit gelukkig geweest met de fusie met Castilië eind 15e eeuw. De formele opheffing van de Catalaanse staat in 1714 kwam in een tijd dat het sterk gecentraliseerde land op weg was naar een eenheid, maar dat heeft zich nooit werkelijk gemanifesteerd. De Spaanse burgeroorlog in de jaren dertig van de 20e eeuw en haar nasleep heeft dat gevoel nog versterkt. Niet alleen was Barcelona in die oorlog een belangrijk bastion van de verliezende partij, maar een gevolg van het bewind van Franco was opnieuw een verdere kneveling van de Catalanen. Het herstel van de democratie in 1970 gaf Catalonië beperkte autonomie, maar de separatisten willen meer.

11 September – vandaag dus – barst de verkiezingscampagne voor het regionale parlement op 27 september los. De president van de regio Catalonië heeft vervroegde verkiezingen uitgeschreven, met als oogmerk een meerderheid te behalen voor de separatisten. Een minder formeel referendum vorig jaar leverde een stem van 80% voorstanders van onafhankelijkheid op, maar Madrid is er in geslaagd dit grotendeels weg te moffelen.

De Spaanse regering in Madrid verzet zich ondertussen met hand en tand tegen het onafhankelijkheidsstreven. Maar zij heeft zelf op 20 december landelijke verkiezingen in het vooruitzicht, die naar het zich laat aanzien geen meerderheid voor een der traditionele grote partijen zullen opleveren.

Die komende campagne maakt het voor de regerende conservatieven van premier Rajoy vrijwel onmogelijk voortijdig concessies te doen, wil men kans maken de grootste partij te worden in december. Omgekeerd zou het de Catalaanse nationalisten de kans geven een lastige minderheid in de Cortes te krijgen indien zij falen op 27 september een comfortabele meerderheid in Catalonië te krijgen. De keus voor 27 september was dan ook geen toeval.

Dat Spanje in moeilijkheden zit is al een hele tijd bekend. Met een werkloosheid van 20% en een jeugdwerkloosheid van 50% is het de Spanjaarden zelf absoluut nog niet duidelijk dat hun economie volgens de rekenmeesters in Brussel weer in de lift zit. En hier komt een volgend probleempje: Catalonië is economisch de kurk waarop Spanje drijft. Per saldo vloeit er jaarlijks 16 miljard euro meer naar Madrid dan de regio terugkrijgt. Er speelt voor Madrid dus meer dan slechts het bewaren van de wankele staatseenheid.

De hoofdpijn van de EU wordt veroorzaakt door wat er gebeurt als Catalonië zich ontworstelt aan Spanje. We mogen bij voorbaat aannemen dat Spanje er alles aan gelegen zal zijn te proberen die onafhankelijkheid zo onplezierig mogelijk te maken. Onder andere door een lidmaatschap van de EU voor Catalonië te blokkeren. Dat zal het nieuwe land niet geheel buitensluiten, via een lidmaatschap van de EVA zijn vrijwel dezelfde rechten binnen bereik – behalve inspraak en de euro. Niet de meest begerenswaardige elementen van het lidmaatschap der EU, welbeschouwd.

Een economische dip ligt in de lijn der verwachting – gebaseerd op de ervaringen na de splitsing van Tsjechië en Slowakije. maar prognoses geven aan dat rond 2030 het leed geleden is, en dat het land dan een bloeiende toekomst tegemoet zou gaan.

Gaat het er van komen? Dat is nog verre van zeker. Analisten stellen dat een deel van de onafhankelijkheidsdrang werd veroorzaakt door de economische tegenwind van de afgelopen tien jaar. Sindsdien zou het percentage voorstanders zijn gezakt naar circa 40%. Maar dat de regering in Madrid zich uitermate heftig verzet, zou voor de trotse Catalanen het zetje kunnen zijn dat de separatisten nodig hebben. Het blijft altijd tricky, zo’n referendum.

Nagekomen: De opkomst vandaag was enorm.