De meeste rechtszaken gaan over het vaststellen van de relevante feiten. Is dat eenmaal gebeurd dan is de juridische oplossing meestal niet moeilijk meer.

De enkele zaak die juridisch echt interessant is gaat meestal over een conflict van rechtsregels, die op het eerste gezicht allebei van toepassing zijn, maar die tot een verschillend resultaat zouden leiden. Dat komt veel vaker voor, zo’n conflict, dan juridische leken denken. Feiten zijn nooit helemaal duidelijk en geen enkele rechtsregel is absoluut. Vooral om die twee redenen zijn er rechters.

Neem de vrijheid van meningsuiting. Natuurlijk is dat een belangrijk recht, maar het voorbeeld dat in de Trouw van 8 februari 2007 werd gegeven is in dit opzicht verhelderend: Mag je in een volle bioscoopzaal brand roepen als er niets aan de hand is? Hoeft niemand over na te denken, mag niet. Is niet alleen dom, maar als er doden of gewonden bij vallen kun je er het gevang voor in. Dit voorbeeld is duidelijk maar niet interessant, omdat niemand anders dan een filosoof hierover twijfelen zal. Interessanter zijn de gevallen waar zinnige mensen verschillend over kunnen denken, zoals de Deense cartoons. Hoewel ik mij ervan bewust ben dat onze premier Balkenende en veel andere oprechte gelovigen de voorrang geven aan de bescherming van de gelovige gevoelens, zoals zij die zelf ook hebben, doe ik dat niet. Ik vind het ook geen bescherming die in de vrijheid van godsdienst ligt opgesloten. Ik erken wel dat het onfatsoenlijk is om mensen nodeloos te kwetsen in hun gevoelens, godsdienstige of andere. Onfatsoenlijk en onrechtmatig liggen dicht bij elkaar, maar afwegend kom ik hier uit bij het zwaarder wegen van andere rechten dan het recht op burgerman fatsoen..

Ik ga ervan uit dat er bij de cartoons sprake is geweest van een bewuste provocatie, dat, zoals de Deense redacteur dat toelichtte, “de grenzen werden opgezocht”.

Een auteur had tevergeefs een illustrator gezocht voor een kinderboek over Mohammed en de redacteur die dat hoorde wilde als het ware een verantwoorde steekproef nemen. Er bleken maar twaalf van de veertig uitgenodigde tekenaars bereid te zijn Mohammed te tekenen. Niet allemaal uit angst, denk ik. Sommigen omdat ze niets hadden met de krant die het vroeg of omdat ze het te druk hadden en sommigen misschien zelfs uit aardigheid tegenover hun moslim medeburgers. Toch zegt dit onderzoek veel, want voor zover dit uit angst gebeurde bewijst het dat geweldgebruik werkt. Geweld tegen gewoonten en opvattingen die hun niet zinnen wordt gebruikt door een zo groot aantal moslims dat het sociologische gevolgen heeft. We krijgen er een andere en slechtere samenleving door. Dat is voor ons vervelend, maar ook voor de moslims die niet naar Europa zijn gekomen uit economische redenen, maar juist vanwege onze geweldloze samenleving en de grondrechten die hier wel worden gerespecteerd en ginds niet.

Dat de Deense krant tegen die bangheid opkwam en de prenten publiceerde om het probleem aan de orde te stellen was een moedige en verantwoorde daad. Het was een knuppel in het hoenderhok, maar daar was een goede reden voor. Ik geef toe dat geweld werd uitgelokt, gegeven deze trek in de moslim cultuur. Zou voorspelbaar zijn geweest dat men alleen zou reageren door naar de rechter te lopen dan had ik de kant van de imams gekozen, maar dan had de redacteur zijn actie ook achterwege kunnen laten. Maar het geweld dat werd uitgelokt is niet incidenteel, het is structureel onderdeel van de moslim cultuur en het is onzin om daar de ogen voor te sluiten. Het is geen goed argument dat niet alle moslims zich zo gedragen en misschien zelfs wel een meerderheid niet. Als voldoende zich wel zo gedragen met als gevolg dat de samenleving in ongunstige zin aan het veranderen is, dan moeten we er wat aan doen. Doorgaan alsof er niets aan de hand is, zou dan gevaarlijk zijn. Dat de goedwillende moslims daar onder lijden is in zekere zin hun eigen schuld, dan moeten ze in eigen huis maar grote schoonmaak houden, maar dat doen ze niet.

————————————————————————————–

Dit artikel verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp