Veel studenten van de Universiteit Leiden willen dat het bestuur 350 slimme Big Brother-camera’s weghaalt, die een jaar geleden stiekem zijn opgehangen. Meer dan 1500 studenten steunen een petitie hiervoor.

Volgens de universiteit zijn de classroom scanners alleen bedoeld als ‘personentellers’ die uitsluitend aantallen registreren, er worden geen andere gegevens vastgelegd en geen persoonskenmerken geregistreerd of opgeslagen. Classroom Scanners hangen in alle onderwijsgebouwen en -zalen. De universiteit heeft voor deze scanners gekozen “omdat ze goede beveiliging bieden en beproefd zijn in het tellen van bezoekers in onder andere winkels”.

Studenten vertrouwen het niet, toen onlangs via het onafhankelijke universitaire mededelingenblad Mare uitlekte dat het bestuur tijdens de lockdown van vorig jaar plots de vrijwel niet zichtbare camera’s had laten aanbrengen.

Het zijn camera’s van de Zwitserse fabrikant Xovis, en die kunnen veel meer dan tellen. De camerasensoren zijn uitgerust met kunstmatige intelligentie die de beelden constant analyseert. Naast tellen, kunnen ze looproutes volgen van de voorbijgangers, hun lengtes weergeven, inschatten hoe oud personen zijn, wat hun geslacht of humeur is[1], en zelfs kijken of iemand een gezichtsmasker draagt.

Ook bleek uit onderzoek van Mare dat de beveiliging van het camerasysteem ondermaats was. Zo was het beheerders-inlogscherm het bovenste resultaat in zoekresultaten van Google, werden wachtwoorden onversleuteld verstuurd en konden niet-ingelogde gebruikers instellingen van de camera’s lezen.

Verontwaardiging
Het nieuws leidde tot verontwaardiging onder studenten en medewerkers. Sommigen overwegen een handhavingsverzoek in te dienen bij de Autoriteit Persoonsgegevens (AP). ‘Als de AP gaat handhaven omdat camera’s meer functionaliteit aan hebben staan dan nodig kan dat tot een grote boete leiden’, zei hoogleraar security, privacy & identity Bart Jacobs eerder in Mare. ‘Zo’n boete zou erg pijnlijk zijn voor de universiteit.’

‘Schokkend’, reageerde een universitair docent op Twitter. ‘Ik voel me bespied.’ Een ander moedigde studenten aan om te klagen bij het college van bestuur. Het was volgens hem vooral niet de bedoeling dat ze de ‘spionnenlenzen’ zouden afplakken met post-its en kauwgom of de camera’s gaan bedekken met sokken, mondkapjes, scheerschuim of slagroom. Ook de reacties van veel studenten die de petitie ondertekenden geven blijk van gehechtheid aan hun privacy: “If the university only wanted to count students, they shouldn’t have gone with a system who’s slogan is literally Way more than people counting“, meldde één van hen.

Betrouwbaar systeem
Waarom kiest de universiteit voor een superslim en duur systeem als dat niet mag worden gebruikt? Volgens de woordvoerder zijn er ‘de afgelopen jaren betrouwbaarheidstesten uitgevoerd’ om mensen te tellen. ‘Er is getest met infrarood-scanners en methodieken om wifi-signalen of CO₂-waarden te vertalen naar het aantal aanwezigen. De uitkomsten bleken onvoldoende betrouwbaar. Uiteindelijk bleken de huidige scanners het meest betrouwbaar.’

Als reactie op de ophef heeft de universiteit inmiddels een lijst met ‘Meestgestelde vragen’ op de website gepubliceerd. Maar met de antwoorden is nog niet iedereen tevreden, zij zijn dooreen genomen afgemeten, hautain en vrijwel allemaal eenregelig. Een tamelijk autoritaire respons zou je zeggen, van een universiteit die zich graag laat voorstaan op woke, divers, inclusief en meelevend. Een buitengewoon geërgerde student wetenschapscommunicatie en informatica maakte in een Twitterdraad van liefst 22 berichtjes dan ook gehakt van de wancommunicatie van de universiteit met betrekking tot de Big Brother-camera’s.

De studenten hopen met hun petitie een onderzoek naar de camera’s voor elkaar te boksen bij privacy-toezichthouder Autoriteit Persoonsgegevens (AP). Deze zou het bestuur van de universiteit een boete kunnen opleggen, wat voor openbaar bestuur natuurlijk in uiterst pijnlijk gezichtsverlies resulteert. Het is desondanks prettig om te constateren dat studenten assertief, kritisch en strijdbaar optreden tegen autoriteiten, terwijl heden ten dage woke, week en soft de meer gangbare norm lijkt. Hierbij een applausje voor de Leidse studenten!

---

1. Overigens zijn alle experimenten om met kunstmatige intelligentie iemands stemming of humeur vast te stellen op onthutsende mislukkingen uitgelopen.