Sociologen houden niet zo van Leonardo scholen. Dat ligt in met hun algehele dispositie ten opzichte van de maatschappij.

Sociologen zijn de hoeders van de maatschappelijke ethiek en houden meer van gelijkheid dan van voortreffelijkheid. Zij zijn het die de laatste vijftig jaar hebben bepaald wat er bestuurlijk in Nederland gebeurt. Onderwijshervormingen in dit land[1] zijn voornamelijk bedacht door sociologen.

Van het onderwijs in Nederland kan nu in het openbaar gezegd worden dat het niet in de schaduw kan staan van dat in Vlaanderen of in Finland. Dat was vijftig jaar geleden anders. Finland heeft sindsdien met verstand hervormd en in België is alles min of meer bij het oude gebleven. Hier kan uit geconcludeerd worden dat men beter niet naar sociologen luisteren kan, als het over onderwijs gaat.

Of Leonardo scholen de oplossing vormen voor de tekorten die Dijsselbloem met zijn commissie in het onderwijs heeft geconstateerd, dat denk ik verder niet. Voor een klein groepje kinderen misschien, maar per definitie niet voor het onderwijs van de grote meerderheid. Tenzij men voor toelating tot Pabo ’s op termijn een afgeronde universitaire Leonardo opleiding gaat vragen. Dan zou ook de rest van het onderwijs van die eliteopleiding kunnen profiteren.

Maar alle kleine beetjes helpen. Ook als we de Leonardo scholen niet inzetten voor het probleem dat ons onderwijs nu vormt, zijn er dingen genoeg om ons druk over te maken. Als we een deel van ons talent een betere opleiding kunnen geven dan de tegenwoordige scholen kunnen aanbieden dan moeten we dat zeker doen. Het sociologische bezwaar dat je daar een verwaande elite mee kweekt is een dom bezwaar. Elites zijn er nu eenmaal altijd trots op dat zij de top hebben bereikt en beter slim verwaand dan dom verwaand.

Het is daarbij een misvatting dat de maatschappelijke elite zou bestaan uit de best opgeleiden. De leidinggevenden in de samenleving zijn per definitie degenen die het land besturen en die de openbare mening vormen. Het land wordt bestuurd door politici, ambtenaren en bestuurders van maatschappelijke instellingen. De openbare mening wordt gevormd door de media. Sociologen, juristen, communicatiewetenschappers en zelfs mensen zonder universitaire opleiding zijn in de overheid en in de media beter vertegenwoordigd dan lieden met een behoorlijke academische bèta-opleiding. Een bèta-opleiding geeft een betere garantie voor competentie dan de opleiding van sociologen en communicatiewetenschappers, alleen al omdat voor het volgen van onderwijs in bèta wetenschappen aan zekere minimumeisen moet worden voldaan. Als iemand daar niet aan kan voldoen dan gaat zo’n studie helemaal niet. Domme advocaten en sociologen zijn er bij de vleet, zoals iedereen kan getuigen die zelf advocaat of socioloog is geweest. Domme natuurkundigen zijn er eigenlijk niet.

Als men dat een misstand vindt, dan zou de oplossing zijn om kunstmatig aan de universitaire gamma-opleidingen soortgelijke toelatingseisen te stellen als aan de bèta’s. Iedereen bijvoorbeeld eerst een bachelor in een bètavak en dan pas menswetenschappen. Een generatie geleden deed men dat op de vroedvrouwenschool. Om daar toen toegelaten te worden moest er wiskunde in het pakket van de vooropleiding hebben gezeten. Niet omdat je dat nodig had, maar het aanbod was zo groot en wiskunde in het pakket leek toen een goed selectiemiddel.

Toepassing van dat systeem over de hele universitaire linie zou tot een dramatische daling van het aantal universitaire studenten leiden, maar is dat zo erg?

Ik maak me sterk dat niemand het verschil zou merken tussen bestuurders met alleen middelbare school en ambtenaren met een bachelor graad in de sociologie. Er is al eens serieus gepleit om aan HBO’s het ius promovendi te geven [2], dus waarom niet universiteiten wat exclusiever maken? Die kunnen dan weer centra van onderzoek en academische excellentie worden.

Beroepsopleidingen kunnen dan weer doen waarvoor ze er eigenlijk zijn: opleiden voor een beroep.

Voor de wederopbouw van het onderwijs is een deltaplan nodig en deltaplannen kosten geld. Het universitaire onderwijs in zijn bestaande vorm kost veel geld en met name omdat er veel mensen aan deelnemen die er niet thuis horen en er daarom ook betrekkelijk weinig wetenschappelijke kennis en vaardigheden opdoen. Noem mijnentwege beroepsopleidingen voortaan colleges en bacheloropleidingen en studenten aan universitaire opleidingen postdocs. What ’s in a name? Maar stel heldere eisen aan de toelating en aan afsluitende examens. Dan hebben we over vijf en twintig jaar tenminste weer de basis voor een goed onderwijssysteem.

---

1. Zie onder meer Het Nieuwe Leren
2. Dit is intussen al enige tijd een feit, maar de toepassing wordt al weer zeldzamer.

---

Dit artikel verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp