Als je denkt dat je nooit iets vergeet, hou je er geen rekening mee dat wat je vergeet nu eenmaal niet in je herinnering wordt opgeslagen. Het idee van een absoluut geheugen is een vorm van zelfbedrog.

Iedereen, of bijna iedereen, vergeet van alles. Zou je alles onthouden dan heb je een goede kans dat je er gek van wordt. We weten dat, omdat er inderdaad mensen zijn die alles onthouden en de meesten ervan tref je aan in een gesticht.

Slimme mensen maken een keuze in de dingen die ze willen onthouden en brengen daarmee structuur aan in hun geheugen. Dat is de manier om je geheugen in dienst te stellen van je werk en je hobby’s. Wie alles onthoudt staat er ongeveer net zo voor als iemand die alles vergeet en dat is vrij hopeloos.

Om je eigen positie in de wereld te bepalen moet je die wereld in grote lijnen kennen en meer in het bijzonder je directe omgeving. Om in staat te zijn die plaats in de wereld te beïnvloeden moet je jezelf kennen en weten hoe anderen op je reageren.

Het aantal mensen dat daar succesvol in is, is tamelijk beperkt. De meesten laten de dingen op zich afkomen en reageren pas als ze zich daar door de omstandigheden toe zien gedwongen. Mensen die in staat zijn hun eigen impact op de omgeving te bepalen en die weten wat ze van anderen te wachten staat, zijn uitzonderingen. Je vindt ze onder de grote staatslieden en de succesvolle grote ondernemers.

Als ze zich verantwoordelijk voelen voor hun medemensen zijn ze een zegen voor de wereld. Gebruiken ze hun talenten alleen ten eigen bate, dan vormen ze een gevaar.

Voor veel mensen is Adolf Hitler een standaard voorbeeld van een talent van de tweede categorie, maar wie biografieën over hem gelezen heeft twijfelt daaraan. Niet dat Hitler een goed mens zou zijn geweest, integendeel. Maar een nauwkeurig calculerende staatsman was hij ook niet. Zijn invloed op zijn Duitse aanhang was vooral emotioneel en ook in de keuze van de mensen om zich heen liet hij zich leiden door intuïtie en gevoelens.

Na de oorlog hebben veel Duitsers ons willen laten geloven dat de aanhang van Hitler alleen te vinden was onder de Nazi’s. Dat was niet zo. Tot het keerpunt in de oorlog in 1941 stond het hele Duitse volk als een blok achter hem. Alles wat in het Nazidom als  vreselijk werd ervaren werd niet aan Hitler maar aan dubieuze karakters als Himmler toegerekend. Vaak hoorde je dan dat als Hitler er maar van geweten had, dan waren al die vreselijke dingen niet gebeurd. Flauwekul natuurlijk. Hitler was nauwkeurig op de hoogte, maar het kwam hem goed uit om door brave Duitsers aanbeden te worden en de schuld voor de Nazi-misdrijven bij anderen neer te leggen. Hij had al die vreselijke misdrijven in de concentratiekampen kunnen voorkomen, maar hij deed het niet.

Ik heb in mijn jonge jaren nog mensen meegemaakt die zich door Hitler hadden laten beïnvloeden en hem in alle oprechtheid voor een groot man hielden. Een groot man was hij niet, maar wel een die door zijn persoonlijkheid een grote invloed uitoefende op mensen die voor hem gekozen hadden. Dat tegelijkertijd veel mensen een afschuw van hem hadden is daar niet mee in strijd.

Als Duitse nationalist was je vóór Hitler en vergaf je hem zijn gruwelijke methoden. Als fatsoenlijk mens verachtte je hem en wilde je niets met hem en zijn trawanten te maken hebben. Wie èn fatsoenlijk èn een nationalist was, had het in de Hitlertijd extreem moeilijk.

---

Dit artikel verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp