Begin deze week stond er op VoL al een stuk waarin in de titel aan de Vier Ruiters van de Apocalyps werd gerefereerd. In onze beleving zijn ze uit het middelpunt der aandacht verdwenen, wat onmiskenbaar wordt veroorzaakt door het verval van het christendom. Toch zijn ze wel degelijk nog interessant.

Toon Kasdorp refereerde er maandag vooral aan als een metafoor voor alle mogelijke eindes aan een beschaving die zowel onplezierig, onwenselijk als barbaars zullen zijn. Mij persoonlijk interesseert vooral de iconografie van de ruiters. Want hoewel ze in de Bijbel duidelijker beschreven zijn dan veel andere verschijnselen, wordt in de exacte invulling herkenbaar gelinkt aan historische gebeurtenissen die voor ons nog maar net herkenbaar zijn. Wiki geeft bij het lemma onderstaande afbeelding, die in 1887 werd geschilderd door de Rus Viktor Vasnetsov.

Van links naar rechts zien we Dood, Hongersnood, Oorlog en Verovering (nederlaag). Dat het Bijbelboek Openbaringen apocalyptische beelden schetst is wel bekend, en dat lijkt te passen bij het karakter. Dat scheidt de voorspellingen van de openbaringen, zeg maar. Openbaringen.hebben iets cataclystisch. Ook de kleur van hun rijdieren is verbonden met hun rol:

Openbaring 6:2 En ik zag, en zie, een wit paard, en die erop zat, had een boog en hem werd een kroon gegeven, en hij trok uit, overwinnende en om te overwinnen.” Deze eerste ruiter verwijst waarschijnlijk naar de Antichrist, die de autoriteit gegeven zal worden en iedereen zal overwinnen die zich tegen hem verzet. De Antichrist is de valse imitator van de ware Christus, die ook zal terugkeren op een wit paard.

Zelf heb ik lang gedacht dat deze ruiter de personificatie van Atilla de Hun was. Dat leek men ook in de Late Oudheid te denken, want de gesel Gods wordt er ook in die tijd mee verbonden. Een dodelijke barbaarse ruiter die met een boog en een paard een drieëenheid leek te vormen, dat was te passend om geen betekenis te hebben.

Openbaring 6:4, “En een tweede, een rossig paard, kwam, en hem, die erop zat, werd gegeven de vrede van de aarde weg te nemen, en dat zij elkander zouden slachten, en hem werd een groot zwaard gegeven.”

Ook de tweede ruiter wordt in de iconografie vaak afgebeeld met een verwijzing naar een tijdperk dat de wereld ten onder leek te gaan, althans vanuit kerkelijk-religieus perspectief. Het personage gelijkt meestal een Viking – zoals u weet een strijdvolk dat voor het millenaristische en bijkans heilige jaartal 1000 Europa bedreigde en terroriseerde. Vooral de geestelijken, want in de kerken lag de rijkste buit opgeslagen, en nog het slechtst verdedigd ook.

Openbaring 6:5-6, “…En ik zag, en zie, een zwart paard, en die erop zat had een weegschaal in zijn hand. En ik hoorde als een stem te midden van de vier dieren zeggen: Een maat tarwe voor een schelling en drie maten gerst voor een schelling; en breng geen schade toe aan de olie en de wijn.

Openbaring 6:8, “En ik zag, en zie, een vaal paard, en die daarop zat, zijn naam was [de] dood, en het dodenrijk volgde achter hem. En hun werd macht gegeven over het vierde deel der aarde om te doden, met het zwaard, met de honger, met de zwarte dood en door de wilde dieren der aarde.”

Wat het meest ongelofelijk is, of misschien het meest angstaanjagend, is dat de vier ruiters van de apocalyps slechts “voorgangers” zijn van nog ergere oordelen die later in de verdrukking zullen komen (Openbaring hoofdstuk 8-9 en 16).

De iconografie van de beide laatste ruiters is het minst interessant, omdat zij de allegorische voorstelling van hun functie nooit hebben verloren,  of beter gezegd: evolueren. De dood – met de zeis, en de derde ruiter, met de weegschaal, lijken in de eerste plaats direct te refereren aan het Laatste Oordeel. Er wordt gewogen, en dan is het afgelopen => weegschaal – zeis.

Als we nog even teruggaan naar de iconografie van de eerste twee ruiters, dan zien we dat zij beide oude archetypen vertegenwoordigen die ook de Israëlieten bekend moeten zijn geweest. Wellicht was de ruiter met de boog ooit een invaller uit de Arabische woestijnen die vanaf een dromedaris dood en verderf zaaide onder de weerloze boren van het land Kanaän? En was de dodelijke barbaar die met zijn ijzeren zwaard niet kon worden weerstaan geen personificatie van een Filistijn? Tegen het jaar 1000 waren dergelijke beelden de Europese bevolking vreemder dan zij dat nu zouden zijn. Hoe de Dood en de Weger door de oude Israëlieten zouden zijn afbeeld is mij niet bekend, mogelijk met een sikkel in plaats van een zeis (immers ook een werktuig van ijzer), en een ander soort balans?

Mij bracht het op de gedachte dat een vijfde ruiter op dit moment zou moeten worden afgebeeld met een bontkraag op een scooter. Maar dat kan aan mij liggen.