Nu, na bijna vier jaar komt er plotseling een update rond het onderzoek naar de toedracht rond MH17. Het lijkt een laatste stuiptrekking, vooral de opmaat naar een beëindiging van het onderzoek.

Rutte beloofde ooit dat de onderste steen boven zou komen. Dat is niet gebeurd, en de vraag is of we die onderste steen nog zouden herkennen als zij nu boven kwam. Dat is onbevredigend, bijzonder onbevredigend. Desondanks zie ik weinig kansen dat het ooit nog beter worden zal. Dat heeft er zeer ook mee te maken dat die onderste steen van een bepaalde makelij zal moeten zijn, dat is inherent aan de wijze waarop de Nederlandse regering het onderzoek heeft ingericht.

De manier waarop van meet af aan werd gesteld dat Rusland verantwoordelijk was, was niet alleen een de facto beperking van het onderzoeksterrein, maar sloot ook de eigen verantwoordelijkheid van de Nederlandse overheid en de KLM uit. Die beiden hadden wel degelijk de verantwoordelijkheid niet langer boven dit oorlogsgebied te laten vliegen. Meer dan enige voetnoten bij protocollen lijkt dat niet te hebben opgeleverd, en ook dat is hoogst onbevredigend. Nu is Rusland weliswaar schuldig verklaard, maar dat sluit tegelijk alle verdere medewerking van dat land verder uit. Die lijkt door onze overheid overigens ook ongewenst, en ook dat is een teken aan de wand.

Wat doen de betrokken overheden nu nog? Best veel zo op het oog, en ook dat geeft alle aanleiding nu een downgrading te verwachten:

In het JIT werken tientallen rechercheurs en officieren van justitie uit vijf betrokken landen samen: Nederland, België, Oekraïne, Australië en Maleisië. Het onderzoek richt zich op de vraag wie schuldig is aan het neerhalen van vlucht MH17. De opdracht is om verdachten aan te wijzen en dat te onderbouwen met bewijsmateriaal dat standhoudt bij een rechtszaak. Het staat onder leiding van de Nederlandse hoofdofficier van justitie Fred Westerbeke.

Dat Oekraïne weinig belang heeft dan het aanwijzen van Rusland als schuldige is evident, en is één van de belangrijkste mankementen die bij de start van het onderzoek werd ingebouwd. Voor landen als Maleisië en Australië moet het meer en meer een ver-van-mijn-bed-show zijn geworden, zodat niet vreemd is te verwachten dat zij hun mensen langzamerhand zullen gaan terugtrekken. De recente beëindiging van de zoektocht naar het verdwenen vliegtuig MH370 wijst ook in die richting. Dat al jaren niets van betekenis uit het Nederlandse onderzoek is gekomen is een ander signaal dat het voorbij is. Dat bevredigende gerechtigheid nooit zal plaatshebben.

Voor de politiek is er steeds minder dat voor het levend houden van zaak en onderzoek pleit. Politiek is er alle reden de verhoudingen met Rusland te proberen te verbeteren – Nederland lijdt zelf economisch harder.onder de afgekondigde sancties dan Rusland ooit doen zal. Het heeft ook niets opgeleverd, en lijkt puur voor binnenlands gebruik in stand te blijven. Dat is op langere termijn niet houdbaar. Aangezien het ondanks alles wel degelijk politiek misbaar zal genereren, zo’n informele beëindiging van het onderzoek, is dat iets wat dit kabinet maar beter zo  vroeg mogelijk tijdens deze kabinetsperiode kan uitvoeren. Ook dat pleit voor een vlot afbouwen, en dat is wat ik verwacht nog deze zomer te zien gebeuren.

Voor de nabestaanden is dat een hard gelag. Maar ook voor hen geldt, dat zij zich met wat ik hierboven schets zullen moeten verzoenen. Hoe moeilijk dat ook is.