In mijn studententijd – meer dan vijftig jaar geleden intussen – speelde het onderwerp studieloon. Moest dat worden omgezet in beleid?

De meeste studenten hadden een maandgeld van hun ouders of ze hadden een beurs of een renteloos voorschot om hun studie en levensonderhoud te betalen. Het was toen in om dat te vervangen door een vast bedrag voor iedereen, zodat studeren ook een soort beroep werd en de studentenvakbeweging echt kon gaan staken als dat nodig was.

Onze hoogleraar economie – J.E. Andriessen, de latere minister – vond het onderwerp interessant en op zijn privatissimum maakten we met zijn alleen een budget dat als uitgangspunt kon dienen voor een redelijk maandloon. Op zeshonderd gulden per maand kwamen we uit, het equivalent van €280,- nu.

Toen moest dat gebudgetteerde bedrag nog getoetst worden aan de werkelijkheid.. We waren met een man of zestien m/v en we spraken af onze uitgaven twee maanden op te schrijven. Bovendien zou iedereen nog vier mensen in zijn omgeving vragen hetzelfde te doen. Dan hadden we tachtig keer twee stel maanduitgaven en daar moest het mee kunnen, dachten we.

Wat bleek? Die zes honderd gulden had ons allemaal een redelijk minimum geleken, behalve dan voor ons zelf. Maar wij waren afwijkend van de norm, dachten we. Wat er uit het onderzoek kwam was dat praktisch iedereen afweek van de norm. Drie of vier personen hadden die zes honderd gulden of zelfs nog meer maar de rest had minder. De een had minder kleding kosten dan gebudgetteerd, want kreeg de kleren van zijn oudere broer. De ander betaalde ver onder de marktprijs voor zijn kamer. De derde zat in een dispuut waar ze samen kookten en dat was goedkoper dan de mensa. De vierde had de reiskosten niet want zijn ouders woonden in Amsterdam. Zo had iedereen wel wat en we deden het gemiddeld met vierhonderd al was zes honderd beslist heel redelijk geweest en had iedereen ook wel een deel van die gebudgetteerde kosten. Alleen, niemand had ze allemaal tegelijk. Hij kon ze niet hebben want hij had er het geld niet voor en hij verzon dus iets om toch uit te kunnen komen met zijn maanduitgaven.

Daar kunnen een paar opmerkelijke economische lessen uit worden getrokken. Of Andriessen dat voorzien had en ons zelf tot conclusies wilde laten komen weet ik niet. Het zou best kunnen, want slim was hij wel. Dit waren de lessen.

• De praktijk produceert altijd oplossingen waar een beleidsmedewerker nooit aan zou hebben gedacht. Dat is les 1.
• De dingen kunnen altijd goedkoper als het moet. Dat is les 2.
• En voer nooit een beleid in voor je het in de praktijk hebt uitgetest. Dat is les 3.

---

Dit artikel verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp