Peter Hilhorst schreef in de Volkskrant (23/6/09) over het compliance rapport van Seeder de Boer dat in dat jaar verscheen. Daarin lieten 20 bankiers zich uit over de regelgeving in hun vak. ‘Een junior op de juridische afdeling heeft meer te zeggen dan een senior bankier’, klaagden sommigen en ‘de naleving van de regels kost veel geld en levert weinig op’.

Gezien de crisis en de algemene roep om betere controle op het geld- en kredietwezen vond Hilhorst dat een absurd standpunt. Het huis stond in brand en men klaagde over het akelige geluid van de brandmelder. Dat is wat hij vond van de bankiersklachten!

Ik denk dat we hier in een nut shell de misvatting te pakken hebben die de discussie over de aanpak van de crisisproblemen beheerste indertijd. Het is inderdaad waar, dat het geldwezen een effectief en internationaal opererend overheidstoezicht nodig heeft, maar de bankiers hadden ook gelijk als ze zich beklaagden over de ingewikkeldheid en de geringe doeltreffendheid van de bestaande regelgeving. Een overzicht van die regelgeving vindt U in de bijlage. Als het U bij het lezen gaat duizelen is dat oké. Het zou vreemd zijn als het dat niet deed.

Het misverstand dat het gaat om een keuze tussen wel of geen regels of meer en minder, beheerste de discussie, terwijl die zou moeten gaan over de vraag hoe wij een doelmatige overheidscontrole zouden kunnen organiseren. Dat die controle nodig is weten ook de bankiers. Als de overheid niet ingrijpt kunnen zij om concurrentie redenen niet zelf de voorwaarden handhaven waaronder ze veilig kunnen opereren.

Waar de bankiers het over hebben zal U duidelijk worden als U de lijst ziet van de toepasbare Nederlandse wet- en regelgeving, zoals die een paar jaar geleden tot stand is gekomen, na wat men in AFM kringen ‘een aanzienlijke vereenvoudiging’ noemde. Het betrof alleen de Nederlandse regelgeving. De Europese richtlijnen en verordeningen, zowel als de International Financial Reporting Standards blijven hier buiten beschouwing. Zoek ze op, ze zijn allemaal te vinden op het internet en probeer ze te lezen. Het zal U niet meevallen, al bent U een geschoold jurist en ik zet er een goede fles wijn op dat het Pieter Hilhorst net zo min zou lukken als de gemiddelde bankier.

De regelgeving is in feite niet te lezen of in zijn geheel na te leven en zoals met alles in de bureaucratie: het betere is de vijand van het goede. Het feit dat deze regels eenvoudig te veel zijn van het goede wil niet zeggen dat er geen regels zouden horen te wezen. Voor iedere senior bankier zouden er regels horen te zijn in behoorlijk Engels of Nederlands gesteld op twee of drie A-viertjes waar 95% van alles in zou horen te staan waar hij zich aan te houden heeft en 100% van wat hij dagelijks tegen komt. Voor die ontbrekende vijf procent heeft hij dan een juridische afdeling nodig of zijn accountmanager van de AFM. Het is onzin dat het onmogelijk zou zijn om voor gewone gevallen simpele en heldere regels te ontwerpen. 95% van de ingewikkeldheid wordt veroorzaakt door 5% van de problemen die zich voordoen. Wat nodig was geweest, was om van de gelegenheid van de crisis gebruik te maken om het hele systeem te vereenvoudigen. Het kan echt niet alleen een kwestie van meer of andere regels zijn.

Neem het bijvoorbeeld van de handel in voorkennis waar zoveel over te doen geweest is, al jaren lang. Bankiers en andere voorkennis-gevaarlijke lieden horen niet alleen niet zelf te handelen in effecten, ze horen überhaupt geen aandelen te hebben in beursgenoteerde fondsen of andere waardepapieren die aan de waarde van gequoteerde fondsen zijn gekoppeld. Niet direct en niet indirect via een trust of via hun partner en kinderen of zo. De bezwaren die men tegen een zo ingrijpende maatregel zou hebben moeten worden afgewogen tegen het onheil dat al die mensen treft die door toeval of slordigheid getroffen worden door de gevolgen van de bestaande onbegrijpelijke wetgeving. De keuze is niet moeilijk: hou het simpel. Wie dat niet wil of kan en zelf in effecten wil blijven handelen wordt maar geen bankier.

Het is onmogelijk om regels te maken voor alles wat zich in de praktijk voordoet. Er zullen altijd weer gevallen zijn die niet zijn voorzien. Doe het andersom. Maak eerst datgene wat je controleren wil controleerbaar en schrijf dan je regels. Het probleem dat zich nu voordoet met de z.g. systeembanken, waarvan Lehman Brothers er een was, kan niet worden opgelost zolang banken conglomeraten blijven. Wie onderdeel wil zijn van het internationale geldsysteem zou in de toekomst eerst zijn werkzaamheden en aansprakelijkheden moeten beperken tot die van de klassieke leen- en spaaractiviteiten. Dat zal consequenties hebben voor veel bestaande banken, die hun verzekeringspoten en hun financiële adviespraktijken moeten afstoten. De marges tussen in- en uitlenen moeten dan voldoende zijn om banken winstgevend te houden. Maar de organisatie kan simpeler en dank zij de computer ook met veel minder mensen gebeuren. De algemene kosten kunnen dus sterk omlaag, zodat de financiële consequenties voor de klanten best nog eens zouden kunnen meevallen.

De lage kapitalisatiegraad (8% eigen vermogen) was een van de oorzaken van het domino-effect dat optrad bij de bankencrisis[1]. De dekkingsgraad moet omhoog of het automatisme tussen afboeken op leningen en de balansverkorting als gevolg van kapitalisatievoorschriften moet verdwijnen, daar moet men nog maar eens over nadenken. Als het zuivere systeembanken zijn geworden kunnen overheidsgaranties misschien overhaaste balansverkortingen voorkomen. Dat zou in elk geval beter zijn dan het soort kapitaalinjecties die de overheid nu verstrekt heeft, in de hoop dat banken dan uit zich zelf de kredietverlening aan het bedrijfsleven wel zouden hervatten. In die hoop is de overheid bedrogen. Zo snel stel je de machine, die een bankbedrijf nu eenmaal is, niet bij. Van alle kanten uit het bedrijfsleven hoor je sindsdien de klachten dat de bankverkeer stroef en vooral erg langzaam verloopt en dat onmogelijke eisen worden gesteld aan nieuwe kredieten.

Er wordt in de publiciteit onvoldoende onderkend dat de bankencrisis vooral een crisis in de kredietverlening is en dat dit voor een belangrijk deel het gevolg is van automatismen in het systeem. Het is het systeem dat gerepareerd hoort te worden en pas daarna kunnen regels worden aangepast. Het is duidelijk dat de overheid aan de banken geen blind check kan geven. Wil men een betere grip op de banken en het geldverkeer krijgen dan is het nu de tijd om iets te doen. Iedereen is nu om heel duidelijke commerciële redenen afhankelijk van wat de overheid doet. Een overzichtelijk systeem dat gemakkelijk te controleren valt zou nu moeten worden ingevoerd of in elk geval overeengekomen. Niet pas na x jaar als we al weer bij een nieuwe crisis zijn aangeland.

Bijlage

Wet op het financieel toezicht
In de Wet op het financieel toezicht (Wft) zijn nagenoeg alle regels en voorschriften voor de financiële markten en het toezicht daarop samengebracht. In totaal zijn per 1 januari 2007 acht toezicht wetten vervangen door de Wft. Het uitgebreide stelsel van toezicht op financiële instellingen dat we in Nederland kennen (toezicht op banken, verzekeraars, beleggingsinstellingen e.d.) is vanaf die datum geregeld in één wet, met daarop gebaseerde lagere regelgeving. De Wft kent een invoerings- en aanpassingswet.

Doel van de Wft is de wetgeving voor de financiële markten doelgericht, marktgericht en inzichtelijk te maken. De taken van DNB (prudentieel toezicht) en die van de AFM (gedragstoezicht) worden zodanig gescheiden dat er geen sprake is van overlap. Verder zijn de regels waaraan financiële instellingen moeten voldoen vereenvoudigd en vermindert de Wft de administratieve lasten voor het bedrijfsleven. Bij de totstandkoming van de Wft is niet beoogd om de materiële normen voor het financiële toezicht te herzien maar om het functionele toezichtmodel wettelijk te verankeren en de regelgeving zoveel mogelijk consistent te maken over de verschillende sectoren waarop toezicht wordt gehouden en niet zozeer het type instelling.

De vereenvoudiging en beperking van administratieve lasten wordt onder andere bereikt door van acht wetten één wet te maken, door voor – zoveel mogelijk – onderwerpen één algemene regel te maken en door in de wet de taken van beide toezichthouders te omschrijven en de samenwerking tussen de DNB en de AFM te regelen.

Wetten
Wetten in doorlopende teksten met actualisaties vanaf genoemde datum.
wet op het financieel toezicht, per 01-01-09, stb.
2008-476 + 545

invoerings- en aanpassingswet wet op het financieel
toezicht, per 01-01-09, stb. 2008-545

wet implementatie richtlijn markten voor financiële
instrumenten, per 30-10-07, stb. 2007, 408

reparatiewet wft, per 01-01-09, stb. 2008-545

AMvB’s en andere Koninklijke Besluiten
AMvB’s en andere Koninklijke Besluiten in doorlopende teksten met actualisaties vanaf genoemde datum.

besluit aangewezen staten wft, per 19-07-08, stcrt. 2008-136

besluit bekostiging financieel toezicht, per
01-01-09, stb. 2008-581

besluit boetes wft, per 01-01-09, stb. 2008-546 + 578

besluit bijzondere prudentiële maatregelen,
beleggerscompensatie en depositogarantie wft, per 01-01-09, stb. 2008-581

besluit definitiebepalingen wft, per 01-01,09, stb. 2008-581

besluit gedragstoezicht financiële ondernemingen
wft, per 01-04-2009, stb. 2008-546, m.u.v. van art. 58 bgfo inwerking op 6-3-2009
stb. 2009-79

besluit 009, stb. 2008-546

besluit gedragstoezicht financiële ondernemingen wft, per 01-07-2009, stb. 2008-546

besluit gereglementeerde markten wft, per 01-11-07, stb. 2007-407

besluit marktmisbruik wft, per 01-01-09, stb. 2008-578

besluit markttoegang financiële ondernemingen wft, per 01-01-09, stb. 2008-581

besluit melding zeggenschap en kapitaalbelang in uitgevende instellingen, per 01-01-2009, stb. 2008-578 + 581

besluit openbare biedingen wft, per 01-01-09, stb. 2008-578 + 581

besluit reikwijdtebepalingen wft, per 01-01-09, stb. 2008-581

reparatiebesluit wft, per 01-01-2009, stb. 2008-581

besluit uitvoeringsrichtlijn transparantie uitgevende instellingen wft, per 01-01-09, stb. 2008-579

vrijstellingsbesluit overnamebiedingen wft, per 1-2-2008, stb. 2008-27

Ministeriële regelingen
Ministeriële regelingen geldig per 1 november 2007 in doorlopende teksten met actualisaties vanaf voornoemde datum.

intrekking en verlenging erkenning exameninstituten financiële dienstverlening

besluit aangewezen staten wft, per 19-07-08, stcrt. 2008-136

vrijstellingsregeling wft, wijziging per 18-3-2009 stcrt. 2009-51; art. 10, beleggingsdiensten en beleggingsactiviteiten;
art. 54 gelijk speelveld mtf’s en uitzondering op prospectusplicht

regeling verlenen van vrijstelling artikel 5a,
eerste lid, wte 1995 en tot wijziging tijdelijke regeling invoering wft, per 21-04-07, stcrt. 2007-76

tijdelijke regeling mifid, per 05-04-2008, stcrt. 2008-65

erkenningsregeling permanente educatie wft, per 01-06-08, stcrt. 2008-100

regeling toetstermen voor permanente educatie financiële dienstverlening wft 2008-2009, per 01-07-08, stcrt 2008-121

regeling vaststelling toetstermen examens
financiële dienstverlening wft, per 01-07-08, stcrt. 2008-121

regeling aanwijzing diploma’s financiële
dienstverlening wft, per 29-11-08, stcrt. 2008-231

regeling vaststelling inhaalprogramma’s beleggen (bgfo wft art. 171, derde lid) per 11-8-2007 stcrt. 2007-152

regeling vaststelling inhaalprogramma’s
consumentenkrediet (bgfo wft art. 171, derde lid, en bijlage f) per 11-08-2007 stcrt. 2007-152

uitvoeringsregeling wft, per 01-01-09, stcrt.
2008-230

regeling vaststelling bedragen 2008 voor eenmalige toezichthandelingen ex artikelen 2 en 3 besluit bekostiging financieel
toezicht per 10-01-2009 stcrt 2009-4

vrijstellingsregeling wft, per 01-01-09, stcrt.
2007-211

wijzigingsregeling tijdelijke regeling invoering
wft, geldig per 26-1-2007, stcrt. 2007-17

Toelichting ministeriële regelingen
wijziging uitvoeringsregeling wft, stcrt 2008-134, in werking per 17-07-2008

vrijstellingsregeling start stcrt. 2006 – 229 d.d. 15-11-2006 in werking per 01-01-2007

eerste wijziging vrijstellingsregeling d.d. 5 oktober in stcrt. 2007 – 201

wijziging vrijstellingsregeling wft (per 2007 1019)

wijziging vrijstellingsregeling wft betreffende bewindvoerders wsnp

wijziging vrijstellingsregeling 11-04-2008 in stcrt. 2008-76

vrijstellingsregeling wft en regeling vaststelling
bedragen voor eenmalige toezichthandelingen 13-6-08 stcrt 2008-119

wijziging tijdelijke regeling invoering wft (per 12-09-2008)

wijziging tijdelijke regeling invoering wft (per 14-01-2008)

wijziging tijdelijke regeling invoering wft (per 5-12-2006)

Ministeriële beleidslijnen
2008 beleidslijn verklaringen van geen bezwaar gereglementeerde markten

Toezichthouder- en beleidsregels AFM

nrgfo wft, per 1-11-2007, stcrt. 2007-211

nrgfo wft, per 1-3-2009, stcrt. 2008-210

nrgfo wft, per 1-4-2009, stcrt. 2009-25

transponeringstabel nadere regeling gedragstoezicht financiële ondernemingen wft

toelichting op nrgfo wft, aanpassingen per 31-10-2008 en per 01-03-2009

tijdelijke regeling inzake short selling, verlenging in werking op 28-2-2009 tr 09-01, stcrt. 2009-40

tijdelijke regeling inzake short selling, geldige tekst tr 08-02, geldig tot 28-02-2009

toelichting tijdelijke regeling inzake short
selling, tr 08-01, stcrt 2008-197

verlenging tijdelijke regeling inzake short selling

besluit tot vaststelling beleidsregels in het kader van de wft 2006-02 meldingsformulier transacties in financiële instrumenten in de eigen uitgevende instelling

2006-03 positie van onderzoek onderzoeksrapporten publicaties en adviezen

2006-04 model verplichte reglement

2006-08 internet

2006-09 churning

2006-11 tweehoofdige leiding

2006-12 beleggingsinstellingen in een niet-aangewezen staat

2006-13 aanbieden beleggingsinstellingen onder verschillende namen

2006-14 actief zijn in Nederland

2006-15 ondernemen of beleggen

2006-16 teakhoutprojecten

2006-17 derde landen beleid

2008 betrouwbaarheidstoetsing

2008-01 deskundigheid dagelijks beleidsbepalers.

Toelichting Toezichthouder- en beleidsregels AFM
wijziging wet op het financieel toezicht i.v.m.
tijdelijke voorschriften ter bevordering stabiliteit financiële sector

wijziging besluit boetes wft ivm wijziging wft ivm tijdelijke voorschriften ter bevordering stabiliteit

Toezichthouder- en beleidsregels CESR
De belangrijkste CESR Guidance op vereiste uit de MiFID (Wet op het Financieel Toezicht) betreft: Best execution, Inducements en Transactierapportage.
http://www.cesr.eu

Toezichthouder- en beleidsregels DNB
Voor de toezichthouderregels van DNB verwijzen wij u naar de website van DNB.
http://www.dnb.nl

________________________________________

[1] Stel dat van de leningenportefeuille en andere assets op de balans 4 % moet worden afgeboekt, wat niet eens zo veel is. Dat betekent bij een eigen vermogen van 8% een halvering. De hele actiefkant van de balans moet dan met 50% naar beneden en zo lang dat niet gebeurd is gaan de ratings van de bank omlaag en worden ze zelf een risico voor andere banken, die dan op hun beurt gaan afboeken. Banken doen dat inkorten van de balans bij voorkeur door geen nieuwe leningen te verstrekken en verlenging van bestaande kredieten zo moeilijk mogelijk te maken. Het geforceerd afbouwen van het risicovolle gedeelte van de bestaande portefeuille stuit op te veel juridische bezwaren. Het overnemen van de risicoleningen door de overheid, wat hier ook gebeurd is, heeft zijn natuurlijke beperkingen.

________________________________________

Dit artikel verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp