Gisteren hield ik een tirade tegen het gerechtshof in Den Haag over de Urgenda-zaak. Daar blijf ik achter staan, maar enige nuancering is noodzakelijk.

Via Twitter (rechts) en in de reacties werd ik er op gewezen dat ik inhoudelijk mogelijk/waarschijnlijk gelijk heb, maar dat dat juridisch anders lag. In het civiele recht wordt verder niet getwist over essentialia waarover beide partijen het eens zijn.

En we zitten met een regering die vanuit tactisch perspectief/onbenul de klimaathoax als feit heeft erkend. Hetgeen in houdt dat dat de basis is van waar de rechtbank moet gaan redeneren.

Nu ben ik van huis uit geen jurist, maar ergens heb ik wel eens opgepikt dat dit klopt, alleen ligt het niet voor in mijn gedachten.

Betekent dit dat de rechter zich niet had hoeven verschonen? Dat is waar het moeilijk wordt, want de rechter gaat mijns inziens wel degelijk op de stoel van de uitvoerende macht zitten met deze uitspraak. Maar misschien is dat tactiek? Door de regering in de uitspraak op te dragen haar beleid aan te passen zal de uitspraak des te kwetsbaarder zijn voor vernietiging door de Hoge Raad (niet de Raad van State, want hoezeer dit ook een bestuursrechtelijk onderwerp zou moeten zijn, dit gaat via het Civiel recht).

Ondertussen zitten we er maar mee. Het waanzinnige regeringsakkoord van Rutte3 is deels al een gevolg van een eerdere uitspraak in deze zaak (gisteren was het hoger beroep) en de positie die de regering heeft ingenomen over de klimaatproblematiek. Netjes, goedwillend en naar nu blijkt ook onbeschrijfelijk dom. Het valt te hopen dat komende regeringen meer hun verstand zullen gebruiken bij het roekeloos onderschrijven van activistische stellingnames.

Maar er is een tweede punt waar nu aandacht heen moet, en dat is de mate waarin de regering zich middels civielrechtelijke procedures kan laten dwingen haar beleid aan te passen door domme uitspraken in het verleden. Ik gaf gisteren al het voorbeeld dat het logischerwijs de regering zou kunnen verplichten andere – klimaatongelovige – landen de oorlog te verklaren teneinde dit beleid ook daar doorgang te doen vinden.

Er zijn meer van dergelijke voorbeelden denkbaar. Sommige die ik toe zou juichen (het handhaven van de openbare orde zonder aanziens des persoons, om eens een bijzonder pijnlijke met betrekking tot Turkse bruiloftsstoeten aan te snijden), andere vervullen me met afschuw (nog tijdens de laatste APB werd bijvoorbeeld gepraat over het bevorderen van de multiculturele samenleving, waaraan de regering nog altijd lippendienst bewijst). Essentie is, dit soort zaken moet niet via de rechter worden uitgevochten, maar binnen het parlement. Dat heeft als consequentie dat je de gang naar de civiele rechter voor dit soort zaken wettelijk dient uit te sluiten.

Komt dat ondemocratisch over? Wellicht, maar dat is niet meer dan een indruk. De Urgenda-zaak is er een van een type dat vooral berust op een lumineus idee van een juridisch wanhopig activisme. Het is het soort Perry-Mason-achtioge handigheid waarvan je hoopt ze in het echt niet te vaak te zien. Dat de wetgever er nooit bij heeft stilgestaan deze route preventief af te sluiten is veelzeggend genoeg: het was nooit nodig. Nu is het dat wel, zodat zal men maatregelen moeten treffen, en liefst snel, want dit heeft een deur geopend waar niemand gelukkig van worden zal. Muizengaatjes als dit dienen vlot hersteld te worden.

Eens te meer toont dit hoe Nederland de afgelopen vijftig jaar is veranderd. Want dat het vijftig jaar terug ondenkbaar was de regering via de rechter aan te sturen beschouw ik als een vaststaand feit – zowel voor rechters dit te laten te gebeuren, als voor activisten met geldingsdrang.

Hora est.