Dat de bankencrisis terug is van weggeweest was al een hele tijd duidelijk. Desalniettemin leken veel bezitters van bankeffecten er van uit te gaan dat zo lang de koersen niet daalden, het allemaal wel mee zou vallen. Want een volledige implosie zou de ECB nooit laten gebeuren. Toch?

Er zijn nu eenmaal momenten dat je je af moet vragen of de ECB nog wel wat te willen heeft. Aangezien de ECB alle wapens in haar arsenaal heeft gebruikt tot ze te bot waren om nog effect te sorteren, is het niet heel vreemd dat ze nu niet ingrijpt: ze heeft er niets bij te winnen, en moet haar laatste middelen bewaren voor als het echt mis loopt.

De consequentie van bovenstaande is eigenlijk dat men jaren lang iets heeft uitgesteld waarvan geen afstel verkrijgbaar is. Hetzelfde zal voor de euro gaan gelden, waarvan Edin Mujagic zaterdag al voorspelde dat het begin van het einde nu valt aan te wijzen. Al zou ik persoonlijk dat begin verder terug in de tijd plaatsen, aan de observatie zelf valt niet veel af te dingen. Weinig tot niets wat in een munteenheid vertrouwen moet wekken resteert nog in de euro. Na jarenlange afbraakmiddelen te hebben ingezet is de basis voor die euro te smal om nog herstel te kunnen verwachten. Dat ligt niet alleen aan Griekenland, Italië of welk ander land ook dat het er jarenlang bij heeft laten zitten – dat ligt primair aan de EU, de EC en Frankrijk en Duitsland. Die eerste twee vanwege het totaal falende toezicht op de vereisten voor een gezonde euro; de twee grootmachten binnen de EU, omdat ze zich niet aan regels wensten te houden die voor iedereen moesten gelden, in plaats voor alleen de kleinere landen. En zelfs daaraan hield men niet met overtuiging de hand: zie Griekenland en de gevolgen van die onachtzaamheid.

Nu zit Italië met een bankstelsel dat totaal verrot is. Zelfs het IMF is er bezorgd over. Het land heeft te lang gewacht met een sanering van de sector, en mocht ook niet van de EU, aangezien er andere landen eerst moesten worden geholpen en het vertrouwen in de euro al die tijd al een issue was. Nu lijkt het te laat. De Italiaanse banken zitten op een bedrag van circa €360 miljard aan slechte leningen. Spanje heeft dat een paar jaar terug al opgelost – althans, dat denken we graag. Nader onderzoek van Bankia, Santander en Caixa, om er maar een paar te noemen toont grote gebreken. Maar de Europese stresstest van vorige week haalden ze gewoon allemaal, behalve Banco Popular. Het geeft een idee hoe slecht de gehele sector er Europabreed aan toe is. En dat is in het geval van Spanje niet eens het enige grote economische probleem.

Van de banken die tijdens de stresstest op de blaren moesten zitten waren Deutsche bank en Monte dei Paschi de belangrijkste. Deutsche, omdat het als onvergelijkbare megabank in staat is financieel de gehele EU in haar val mee te sleuren. Monte dei Paschi, omdat het deze bank is die het grootste zorgenkind van het Italiaanse bankenstelsel is. Vandaag werd bekend dat de bank €28 miljard aan slechte leningen wil onderbrengen in een ‘bad bank’, en een herkapitalisatie zoekt van €5 miljard – circa drie keer de beurswaarde op dit moment.

De problemen bij zowel Deutsche als Monte hebben grote invloed. Vandaag stortten na een dagje aarzelen de beurskoersen van de Europese banken weer in. Al haalde Deutsche formeel de stresstest wel, de bank werd gekarakteriseerd als behorend tot de 12 zwakste banken van de EU. Het Duitse Commerzbank werd trouwens ook in die groep ingedeeld. Dat kunnen banken van hun statuur zich eenvoudig niet veroorloven. Een oplossing is echter ver weg.

Wie de cijfers ziet, beseft dat dit niet eeuwig zo door kan gaan. En de Italiaanse banken beleven sowieso al slechte tijden.

Dat de eerstvolgende Europese crisis om Italië zal draaien wordt al enige tijd voorspeld. Dat gaat niet alleen om Monte dei Paschi, want de redding van Monte kan alleen maar meer onrust veroorzaken in het Italiaanse kippenhok. En het is toch al zo onrustig in Il Pollaio. Zie ook dit eerdere stuk over de Italiaanse situatie, en dit stuk over de voorgestelde oplossing voor het probleem Monte – en waarom het niet werken zal.

Het punt is dat Italië helemaal klem zit. Premier Renzi heeft in september een referendum uitgeschreven over constitutionele hervormingen – en beloofde dat hij aftreedt als hij verliest. Vrij dom, daarmee is dit enereferendum tegen de reegring geworden, en wie weet heeft van de sentimenten binnen de EU weet dat hij dat vrijwel onmogelijk zal kunnen winnen. Als klap op de vuurpijl heeft de 5-sterren beweging van de Italiaanse populist Grillo – thans de sterkste politieke kracht van het moment – beloofd een referendum over uittreding uit de euro te zullen organiseren als het daartoe de kans krijgt. Als Renzi aftreedt zullen nieuwe verkiezingen vrijwel zeker Grillo c.s. aan de macht brengen. Dan is ook de euro toast, met de EU als kers op de taart.