Als je de EU in het hart wilt kijken, kun je dat het beste vanuit je ooghoeken doen. Brexit en de onderhandelingen daarover worden een pronkstuk van de manier waarop dat werkt, en het is geen fraai beeld dat we er van krijgen.

De onderhandelingen over de uittrede van het UK uit de EU nemen een vorm aan die de grootste advocaten van de unie sterk zouden moeten verontrusten – als zij zich ooit druk zouden maken over het democratische gehalte van het monster dat werd gecreëerd. De Britse kwaliteitskrant Telegraph deed er zaterdag een boekje over open (gratis registratie vereist, maar beslist de moeite) middels openbare rapporten van EU-denktanks.

Het tijdschema voor de komende tijd is cruciaal. Er zijn precies honderd dagen vanaf vandaag tot en met 20 december, de laatste dag dit jaar dat de EU er nog gezamenlijk over vergaderen zal. Het heeft er alles van weg dat als er op 20 december nauwelijks of geen vooruitgang  is, een keiharde Brexit te verwachten valt. En snel. Want feitelijk is er tot op heden nog niets bereikt bij de onderhandelingen tussen Michael Barnier en David Davids. Men is het maar ternauwernood eens geworden eerst te onderhandelen over de voorwaarden van uittreding (iets anders weigerde Brussel zelfs maar te overwegen) alvorens aan een gesprek over een handelsverdrag te beginnen. Wel vlogen vorige week de beschuldigingen al over en weer. Dat maakt dat het er erger uit ziet dan ooit. Het UK heeft nu voorgesteld intensiever te gaan onderhandelen. Het tijdschema:

• 29 maart formeel moment van opzeggen lidmaatschap EU door UK
• 11 september – nu
• 18 oktober – EU-top
• 14 december – laatste EU-top 2017
• 20 december – laatste bijeenkomst EU-ambassadeurs 2017 in Brussel.
• 28 maart 2019 – formeel de laatste dag van het UK-EU-lidmaatschap.

Morgen neemt het UK de stap te besluiten tot het wegrafelen van EU-wetgeving uit het Britse recht. Gezien de complexiteit van het Angelsaksische recht wordt dat een heidens karwei – Britse wetgeving (die immers niet op een grondwet is gebaseerd) is vaak een kwestie van het verwerken van oudere jurisprudentie in nieuwe wetgeving. Dat ontrafelen is daarom bijzonder ingewikkeld, omdat veertig jaar EU-invloed zal moeten worden verwijderd. Dat het UK heeft toegezegd dat voor de duur van de onderhandelingen het gezag van het EU-hof tijdelijk nog zal worden geaccepteerd is daarom weinig meer dan logisch, aangezien er anders een gat valt. Maar de Brusselse juichlaven hebben dat verkocht als volledige juridische capitulatie van de Britse regering, het geen volstrekte onzin is.

Evenzeer onzin is de stelling van Britse tegenstanders van de uittreding dat de Conservatieve regering heeft onderschat hoe moeilijk de onderhandelingen zullen worden. Het enige dat wellicht is onderschat is de welwillendheid waarmee men binnen de EU wil accepteren dat het finito is, dat Britse EU-lidmaatschap. Want in het geniep hopen de Eurocraten dat het UK alsnog op de gezette schreden zal terugkeren. Alsof dat niet direct tot een scheuring binnen de Britse Conservatieven zou leiden, gevolgd door een gigantische verkiezingsoverwinning van UKIP – met een keiharde Brexit binnen een week. Subsidiair is het natuurlijk ook een signaal aan andere lidstaten die twijfelen aan een voortgezet EU-lidmaatschap, zoals de weerspannige Visegrad-groep.

Het gevaar van al dit gemanoeuvreer is dat een harde Brexit een steeds logischer wordend gevolg zal zijn. Steun daarvoor groeit binnen het UK aanzienlijk, ook bij kiezers en politici die er aanvankelijk niet van gediend waren, zo bleek uit een poll van onverdachte herkomst vorige maand.

Wat zijn de verschillende varianten die op dit moment denkbaar zijn?

(oplopend in hardheid, linkjes in het oorspronkelijke artikel)

Dat er vanuit Brussel nu zelfs al openlijke vergelijkingen tussen een mislukkende Brexit met een potentieel economisch drama voor het UK en de ondergang van het Derde Rijk worden gemaakt, laat zien in wat voor wereld de Eurocraten leven:

“This summer has seen the ‘Brexit effect’ quietly gathering momentum, so much so that it’s shaping into one of the most spectacular own-goals of European history, on a par with Germany’s Third Reich or the Russian Revolution.”

Wat vooral spectaculair is, is de eigenwaan van deze mensen. Ze zijn hun eigen agitprop gaan geloven. Mogelijk dat de vorige generatie Eurocraten dergelijke taal bezigde vanuit de gedachte dat het dienstig was er mensen mee te injecteren. Dat niemand voorzien heeft dat de eerstvolgende generatie Brusselse struisvogels er zelf het meest mee doordrongen werd, kan je alleen beoordelen als een hoogst ernstige fout. Het maakt echter eenvoudig te voorzien dat de onderhandelingen op deze manier alleen stranden kunnen.

Tenzij de Duitse verkiezingen op 24 september de weg vrij maken voor een meer constructieve benadering van deze onderhandelingen is een voorspelling dat een harde Brexit in de loop van komend voorjaar zal worden aangekondigd realistisch. Maar het was toch al nauwelijks voorstelbaar dat de deal die komt veel zal afwijken van wat hierboven deal 6 wordt genoemd. Maar zelfs daarvoor is een min of meer vriendelijke overeenkomst verstandig, zo niet noodzakelijk. Alles overziende is een afsluiten van alle onderhandelingen met de EU nu een steeds logischer stap, gekoppeld aan een versneld vertrek. Onderhandelen over de toekomstige verhoudingen ligt dan immers plotseling even zwaar op het bord van de EU als van het UK, dat per saldo meer invoert vanuit de EU dan het er heen exporteert. Netto is het financieel belang van de EU dus groter dan het Britse. Al spelen er veel meer factoren een rol, en heeft het de EU nooit veel kunnen schelen om eigen bedrijven of zelfs lidstaten te laten bloeden voor een ‘hoger doel’.

Dat er vanuit het Britse bedrijfsleven zo niet naar gekeken wordt is bekend, maar of tegen duidelijkheid scheppen welke semi-ideologische argumenten dan ook kans maken? Alles bijeen laat de EU-sousa rondom Brexit zien dat de EU in haar huidige vorm een avontuur is waaraan we nooit hadden moeten beginnen. Alle reden een toekomstig Nexit zorgvuldig te overwegen ons als land niet verder te binden dan nog moeilijker ontkoppelbaar blijken zal.