Er komt een zwarte doos in de operatiekamers van ziekenhuizen. De vraag is wie daar eigenljk op zal zitten te wachten? Patiënten lijken er zo op voorhand weinig baat bij te hebben – maar dat vereist nog doordenken. Het AMC krijgt de primeur.

Die zwarte doos is om de veiligheid te vergroten, meldt de NOS.

Met de komst van de zwarte doos moet de patiëntveiligheid worden verhoogd. Nu kijken chirurgen hun operaties nooit terug, terwijl daar wel veel van geleerd kan worden, zegt projectleider en chirurg Marlies Schijven.

Uiteindelijk doen voetbaltrainers het zo toch ook, tegenwoordig? Het NOS-journaal meldde blij, dat de risico’s voor patiënten nu minder zullen worden? Ik vrees dat het anders zit.

Het wantrouwen van artsen is zo oud als de wereld. Mensen hebben een natuurlijke drang om wat ze niet begrijpen met argusogen te beschouwen, en dat is heel terecht. Een dokter die met messen en grijpende handen in je lichaam aan het wroeten is maakt dat nog erger. Dat de medische wetenschap de afgelopen tweehonderd jaar enorme stappen genomen heeft doet in dat verband niets ter zake: instinctief blijven we het extreem eng vinden.

Er is weinig waarover mensen in de hele wereld het zó eens zijn, als hun afkeer van klungelende artsen. Niet geheel terecht, want er is veel waaraan je tweehonderd jaar geleden op jeugdige leeftijd was gecrepeerd, wat je je tegenwoordig nog nauwelijks herinnert als levensbedreigend. Toen ik dat eens na zocht kwam ik er achter dat ik op mijn 14e, op mijn 45e en op mijn 50e aandoeningen had waar je in vroeger tijden niet oud(er) mee werd. Zelf heb ik op geen enkele wijze het gevoel dat ik ooit iets ernstigs heb gehad – en naar de huidige maatstaven klopt dat.

Natuurlijk, alles kan beter. Maar hysterie over fouten van artsen is op zijn minst aangetrokken – en dan heb ik het niet over prutsers als Jansen Steur – al is wat een medicijnman in een ver land je kan aandoen wellicht vergelijkbaar.

Waarom wordt dan een zwarte doos ook geïnstalleerd? Ik vrees om patiënten de mogelijkheid te geven achteraf klachten in te dienen en om schadevergoeding te vragen. Anders dan mensen vaak denken, worden vooral de advocaten in dergelijke procedures hiervan beter – en soms de nabestaanden. Maar de verzekeringspremies voor chirurgen zullen hierdoor stijgen (ze zijn vakmatig verplicht verzekerd tegen de gevolgen van fouten) en dat betekent indirect dat de gezondheidszorg duurder zal worden – want dat dat wordt doorberekend staat vast.

Er is nog een tweede probleem: de grijze gebieden. Er zijn tijdens zware operaties altijd momenten waarin een protocol niet voorziet. Waarin een chirurg voor de keus komt te staan om iets drastisch’ te proberen met een kans op 40% succes, of iemand langzaam uit het leven te laten wegglijden. Dit is een veel reëeler situatie dan u wellicht denkt. Een chirurg die nu in die situatie komt kan nog wel eens gehoord worden over zijn eigen tevredenheid over zijn inzicht – over de kans die de manoeuvre had hoor je hem nooit. Evenmin trouwens als het misliep: c’est la vie en zo.

Terechter dan het klinkt. Want als een ‘stunt’ die niet in het protocol stond verkeerd afloopt, nu na afloop door de nabestaanden wordt gebruikt voor het verkrijgen van een schadevergoeding, zal de arts dat een volgende keer wel uit zijn hoofd laten. Fuck die 40% kans die iemand dan alsnog gekregen had – de chirurg gaat dan aan zijn eigen belangen denken. Risicomijdend gedrag wordt dan de norm. Dat is wat deze zwarte doos mede tot gevolg gaat hebben als het publiek de operatiegegevens kan opvragen als er iets mis gelopen is.

Het eind van dit liedje zal zijn dat het geldende protocol leidend zal worden bij wat in een operatie gebeuren gaat. Het smoort het eigen initiatief bij een briljante jonge chirurg. Weet u waar jonge chirurgen altijd het liefst werkten na hun opleiding? In een oorlog: altijd razend interessante gevallen, en na afloop komt niemand klagen want waar gehakt wordt vallen nu eenmaal spaanders. En als je een fout maakt is er nooit controle. Dat klinkt heel hard, maar toch is dit de manier waarop je topchirurgen kweekt.

Dat neemt niet weg dat je mensen die aanwijsbare fouten maken omdat ze onvoldoende competent zijn wel degelijk in de gaten moet houden. Maar daarvoor lijkt een algemeen opvraagbaar ‘bewijsstuk’ me niet de aangewezen weg.

Er zijn zaken die je niet democratiseren moet. Dat iedereen tegenwoordig op internet kan opzoeken waaraan hij of zij denkt te lijden is voor de medische stand al handicap genoeg.