Op YouTube zouden gebruikers vaak filmpjes gesuggereerd krijgen die net iets extremer zijn dan ze zelf bekeken. Aldus Volkskrant en Correspondent.

De Volkskrant en De Correspondent onderzochten kanalen, video’s en reacties en ontdekten hoe dat ertoe kan leiden dat gebruikers steeds rechtser en radicaler worden. De Volkskrant heeft er online zelfs een speciale webpagina voor gemaakt waarop we een dozijn verhalen kunnen lezen met alarmerende waarschuwingen: Zo werken de nazi’s op YouTube, kijk uit! Het artikel van De Correspondent en De Volkskrant is deel van een langlopende serie over extreme politieke bewegingen. Want

“Rechts-extremisme vormt niet alleen een dreiging voor de samenleving vanwege geweldsincidenten, maar ook omdat de democratische rechtsorde door systematisch haatzaaien wordt ondermijnd. De opkomst van rechtspopulisme in Europa en de VS, die volgens verschillende studies niet los kan worden gezien van de rol van sociale media. Rechts-extremisme vormt niet alleen een dreiging voor de samenleving vanwege geweldsincidenten, maar ook omdat de democratische rechtsorde door systematisch haatzaaien wordt ondermijnd. Daarvoor waarschuwen de NCTV en de AIVD in twee recente rapporten.”

Om de opmars van de onfrisse rechts-radicale horden op YouTube in kaart te brengen liet het gecombineerde team van beide deugmedia een computerprogrammaatje schrijven en onderzochten ze liefst 1.500 kanalen, 600.000 video’s, 120 miljoen reacties, 15 miljoen aanbevelingen en 440.000 transcripties van video’s. O ja, ze wisten 175 Nederlanders te selecteren die veel reacties op vermeend extreemrechtse kanalen achterlieten en spraken met drie van hen.

De data hebben ze met behulp van data-analytici, mediawetenschappers en algoritme-deskundigen geanalyseerd. Dat lijkt bij elkaar tamelijk indrukwekkend, omdat zelfs een expert van de Universiteit van Amsterdam (Zo eentje? Red) uit de linkse stal werd gesleurd, die het feitencomplex met een wetenschappelijk sausje kon overgieten. En ja hoor: ‘YouTube-gebruikers razendsnel bij extreemrechts’ en ‘YouTube werkt rechtse radicalisering in de hand’ luidden de ronkende koppen in de media, op Twitter en elders.

Hoogste tijd dus om dit onderzoek eens even onder het vergrootglas te leggen. De aantallen onderzochte incidenten lijken indrukwekkend, maar als we ons realiseren dat er tussen de 5 en 7 miljard (7.000.000.000) video’s op YouTube zijn verzameld, dan ligt het wel iets anders. Neem bijvoorbeeld het aantal reacties. Met een gemiddelde van 500 per video, zo melden marketing-experts, becijferen we 3.500.000.000.000 reacties op het populaire platform. Dus daarvan is ongeveer 0,0034 procent onderzocht.

Gelukkig is onlangs het serieuze onderzoek “Algorithmic Extremism: Examining YouTube’s Rabbit Hole of Radicalization” van de University of California verschenen. Voor dit – nog elke dag lopende – onderzoek brachten de dames en heren liefst 213 miljard impressions in kaart.

Daarbij werd met name gekeken welke aanbeveling YouTube deed voor de daarna af te spelen video. Grappig genoeg bleek in de meeste gevallen het platform een voorkeur te hebben voor een meer ‘mainstream’ filmpje.

“YouTube’s recommendation algorithm actively discourages viewers from visiting radicalizing or extremist content”, aldus de onderzoekers.

Het verschil in conclusies tussen het onderzoek van de Amerikaanse universiteit en het broddelwerk van het rabiaat linkse journalistenclubje uit Nederland laat zich gemakkelijk verklaren. Want wat doet er werkelijk toe wanneer je alt-right op YouTube onderzoekt? Niet hoeveel mensen uit eigen beweging beweging dit soort filmpjes opzoekt, maar wat het algoritme van het videoplatform aanbeveelt.

Deze dataverwerkende module wordt gemiddeld 30 keer per jaar aangepast en is het best bewaarde geheime pakketje kunstmatige intelligentie van YouTube. De enige manier om uit te vinden hoe het globaal werkt is in de praktijk meten hoe de social media-gigant het op zijn platform gebruikt. En niet alleen even kijken wat er aan materiaal beschikbaar is en daar verregaande conclusies of uitspraken op baseren. Met zo’n onderzoeksmethode kun je ook concluderen dat YouTube een broeinest is van kattenliefhebber of -haters, dan wel van klimaatwappies.

Gelukkig kondigen de journalisten verder onderzoek aan. Laten ze het vooral deugdelijk doen, zonder vooringenomenheid, en degelijk onderzoek plegen. Vooralsnog kunnen we alleen concluderen dat berichten als zou YouTube een broeinest van rechtse radicalisering zijn nepnieuws is, afkomstig uit de linkerhoek.