De scoop van NRC over de Wassenaarse burgemeester en diens sociaaldemocratische voorvrouw heeft alle trekjes van wat zo walgelijk is aan de zelfvoldane klasse der regenten. Een politiek moeras dat niet uniek is, maar qua stank een voorbeeldfunctie zou moeten hebben.

Weet u het nog? Of werd op uw lagere school al niet meer uitgelegd dat het 18e-eeuwse Nederlandse regentendom elkaar baantjes toeschoof die vet betaald werden, maar dat het echte werk voor een schijntje van de nominale beloning door iemand anders werd gedaan? Dit is ongeveer het enige stukje sociaaldemocratische verontwaardiging dat ik uit mijn jeugd heb meegenomen, en raad eens wie nu tot de ergsten behoren? Dezelfde club die er ooit (terecht!) zo verontwaardigd over was. Iets anders verpakt, maar met dezelfde gedachte: elke laatste cent die je van de overheid bekomen kunt moet je er uit willen persen. En dat doen ze.

Dat er verschillende opvattingen heersen over de wenselijke politieke koers laat overduidelijk onverlet dat de traditionele Nederlandse politieke partijen het roerend eens zijn over de wijze waarop de buit moet worden verdeeld. En wel tot de laatste cent. Wat het zo mogelijk nog walgelijker maakt, omdat het demonstreert dat er geen greintje zelfreflectie bij deze mensen resteert. De staat is er voor hen om van te profiteren, en de rest is van secundair belang.

Dat er veel regels zijn die politici een zekere financiële bescherming bieden heb ik nooit vreemd gevonden: het is een onzeker beroep voor mensen die zowel zichzelf als hun idealen blootstellen aan grote risico’s, waaronder de knoet van de kiezersgunst. Wat niet wegneemt dat als je dat misbruiken gaat, de verkregen voorrechten moeten worden ingetrokken. Dat is met uitkeringstrekkers gebeurd, maar politici lijken zichzelf als van een andere orde te beschouwen. Het is een gedachte die moet worden uitgeroeid. Liefst met wortel en tak, maar in ieder geval door de plegers een verbod op politieke baantjes – en die in de politieke periferie – te geven, zonder aanziens des persoons.

Laten we eens kijken wat er in Wassenaar precies gebeurde.

Een mislukt burgemeesterschap werd niet alleen gevolgd door de gebruikelijke veel te riante wachtgeldregeling, maar werd tevens opgeleukt met diverse extraatjes die geheim moesten blijven. Toen NRC via de WOB ging speuren poogden de daders dit via gerechtelijke procedures te stoppen. Zoals GeenStijl het formuleerde:

Steen en been klagen over ‘misbruik‘ maar als het puntje bij paaltje komt vertragen en op onheuse gronden naar de rechter stappen.

Geheim? Dat woord staat bij mij in dit verband gelijk aan samenzwering. Samenzwering tegen het algemeen belang, wel te verstaan. En aangezien we via de WOB op de hoogte kunnen worden gesteld, maakt dit groeiende probleem dat we van die WOB als tussenstadium af moeten. Ergo: schaf die WOB inderdaad maar af, maar zorg dat de afvloeiingsregeling verplicht in zijn geheel wordt gepubliceerd. en dan liefst met een toelichting waarom eventuele bepaalde afwijkingen (dat dat soms nodig is is onvermijdelijk) zijn ingebouwd.

Privacy? Het spijt me zeer, maar als de riante afvloeiingsregelingen van publieke functies te rechtvaardigen willen blijven, dan zal er weinig anders op zitten. Bovendien houdt het de gemeenteraad wakker, aangezien de burgerij zo eenvoudig op de hoogte blijven kan van gekonkelfoes.

En gekonkelfoesd werd hier. Niet alleen bleef vertrekkend faalhaas Hoekzema via een omweggetje zijn volledige traktement behouden, ook moest de huur van de riante ambtswoning waar men tegen de regels in nog een tijdje in mocht blijven kamperen omlaag van een minimale maandelijkse vergoeding van 1800 euro naar een bespottelijke 1400. De vrouw van deze burgemeester maakte zich daar zeer druk over, en het ging niet voor het eerst over relatieve pinda’s.

Het doet denken aan de zonnebril van Wouter Bos, en aan al die andere semi-legale emolumenten die politici er bij grabbelen en schnabbelen. En zoals gebruikelijk in dit soort zaakjes: iedereen graaide mee. Het ons kent ons is in dit soort kringen zo gebruikelijk geworden dat het de hoogste tijd wordt eens wat muren op te trekken die deze vermenging van belangen tegen gaan kan.

De lessen die je hieruit trekken moet zijn even logisch als eenvoudig.

• De tijd van de benoemde burgemeester is voorbij. Vervang dit systeem door een gekozen burgemeester te introduceren die direct uit de gemeente zelf afkomstig is, maar vergeet niet voldoende zekerheden in te bouwen zodat de lokale oppositie voldoende controlemogelijkheden behoudt.
• Elke politieke  ambtsdrager die op malversaties van dit type wordt betrapt, alsmede elkeen die er kennis van had of dit mede faciliteerde (verder te noemen: medeplichtigen) krijgt een politiek beroepsverbod (inclusief de functies in de politieke periferie waarvoor nu een partijkaart is vereist) voor de duur van ten minste tien jaar, en intrekking van wachtgeldrechten. Als de samenzwering breder ligt zou een strengere straf overwogen moeten worden.
• Subsidiair zou je moeten overwegen dat mensen uit bijvoorbeeld maar niet uitsluitend de parlementaire journalistiek of de rechterlijke macht, verboden wordt binnen vijf jaar na afzwaaien verkiesbaar te zijn voor bepaalde gekozen functies, bijvoorbeeld als Kamerlid of wethouder. De overloop loopt echt de spuigaten uit.

Zoals gezegd: heel ingewikkeld is het niet. Het zou zo niet moeten moeten, maar wie zich niet gedragen kan moet aan de leiband.