Hoewel allerhande hotemetoten ons wijs proberen te maken dat de crisis voorbij is, is het blussen nog nauwelijks begonnen. En in hoeverre het brandende bouwsel van het Europese Huis nog te redden is mag niet gevraagd worden, want stel je voor dat de kiezer gaat beseffen hoeveel geld dat kosten gaat. Dus worden wij dagelijks verblijd met berichten dat het beter gaat, daar langs de kusten van de Middellandse Zee. Dat van sommige landen vooral verbaast dat er nog wat te krimpen valt, dringt tot onze aan relatieve berichten gewende nieuwsconsumenten al lang niet meer door. Verbetering is goed, en dat het minder heftig erger wordt wordt ons verkocht als een hoopvol eerste sein op weg naar herstel. G***l!

Eergisteren meldde collega Dirk Jan van Baar nog opgewekt dat de beurzen in Spanje en Griekenland sterk gestegen waren. Aan het eind van het jaar, dan. Want het waren ook de beurzen die dit jaar het slechtst presteerden. Eerlijkheidshalve voegde Van Baar er aan toe van economie en wat dies meer zij weinig verstand te hebben, hetgeen weinigen die beter onderlegd zijn verbaasde. Het is namelijk zo dat in de beurspraktijk staatsobligaties en aandelen over het algemeen functioneren als communicerende vaten. Geld moet ergens heen, en als het één niet veilig is of te weinig oplevert, zoekt geld zijn weg naar het alternatief. Een derde keuzemogelijkheid is dat geld een land volledig verlaat, en elders wordt ondergebracht. Zo zocht het bedrijf dat jaarlijks 40% van de omzet van de beurs van Athene genereerde (het bottelbedrijf van Coca Cola) dit jaar dan ook een goed heenkomen naar een buitenlandse beurs.

Zowel Griekenland als Spanje hebben afgelopen jaar een enorme kapitaalvlucht meegemaakt, en de rendementen op staatsobligaties waren mede dankzij Griekse haircuts gigantisch negatief. Geen wonder dus dat het achtergebleven geld in Griekenland beleggers in aandelen dreef. Als er vraag is naar aandelen stijgt de koers: of die bedrijven verlies maken of niet heeft daarmee weinig tot niets van doen. Want als we de economische feiten bekijken …

De Spaanse regering verwacht dat de economie dit jaar met 1,5 procent krimpt en in 2013 nog eens met 0,5 procent achteruitgaat. De EU en denktank OESO voorspellen voor volgend jaar een aanzienlijk sterkere krimp, van bijna 1,5 procent.

Sterker nog:

De dalende koopkracht zorgt er onder meer voor dat de import van Spanje stevig daalt. Daardoor boekte het land in oktober een overschot van 865 miljoen euro op de lopende rekening, het overzicht van de betalingen aan en ontvangsten uit het buitenland. Het tekort over de eerste 10 maanden van het jaar slonk tot 14,9 miljard euro, tegen 31,7 miljard euro een jaar eerder.

Neem nu de tweede quote hier direct boven. In de laatste week van 2012 kon je in sommige opgeluchte kranten lezen dat Spanje in oktober een overschot op de betalingsbalans had geboekt van 865 miljoen. Hoera, de vlag kon uit! Waardoor ontstond dat overschot eigenlijk? Omdat bijna niemand in het land nog importgoederen betalen kon. Dat is ook een manier om je handelsbalans te verbeteren, maar het is geen teken van een gezonde situatie. Dàt zou pas zo zijn, als de export van Spanje gestegen was, en dat dat het positieve saldo tot gevolg had gehad. Nu verminderde het tekort van Spanje in Target2 (het Europese centraal-interbancaire boekhoudsysteem) met 865 miljoen. Gaap. Nederland staat daarbinnen thans iets van minstens 80 miljard plus, een bedrag dat De Nederlandsche Bank heeft voorgeschoten tot het moment dat landen als Spanje hun tekorten aanvullen. Als dat ooit gebeurt natuurlijk, want dat zijn echt héél véél sinaasappels.

Naar een vierde Griekse bailout
Ook Griekenland, zo las ik vandaag, doet het beter dan verwacht. Zelfde soort verhaal, maar dat van Griekenland vorige week formeel werd vastgesteld dat de reeds ingeboekte belastingaanslagen voor ten minste driekwart oninbaar (zelfs de minister van Financiën ontdook de belastingen) zijn, was een veel ernstiger bericht. Want die belastinginkomsten zouden Griekenland tot op zekere hoogte onafhankelijk moeten maken van Europees geld. En dan hebben we het nog niet eens gehad over de reguliere corruptie.

Het mag dan ook niet verbazen dat een van de eerste berichten in het nieuwe jaar was, dat Griekenland een nieuwe bailout nodig heeft. Niet vreemd. Waar Spaanse banken ‘bad loans’ hebben uitstaan die ongeveer 12% van hun totale portefeuille omvatten, ligt dat bij Griekse banken op ongeveer 24%. Wie weet hoe de leverage van banken werkt, beseft dat de Griekse banken niet zomaar failliet zijn, maar in een totaal hopeloze situatie verkeren. Zonder kans op redding. Elke cent die er in wordt gepompt is weg, en zien we nooit meer terug. Het is een zwart gat van epische omvang.

De Griekse werkloosheid praat niemand meer over. Hier is waarom:

Spanje zou volgens de laatste berichten in december een verbetering van 1,2% hebben ervaren qua werkloosheid. God mag weten wie ze gehuurd heeft, en wat ze doen moeten. Dat de bailouts er iets mee van doen hebben lijkt zeker, maar een aanpassing van de wijze waarop werklozen geregistreerd worden (een reguliere overheidstruc) lijkt waarschijnlijker.

In een uiterste poging aan een bailout te ontkomen, plundert de Spaanse regering thans de pensioenpotten. Fondsen worden verplicht hun geld (voor minstens 90%) te beleggen in Spaans schuldpapier. Ironisch genoeg garandeert de Spaanse staat uiteindelijk dat de pensioenen ook daadwerkelijk zullen worden uitbetaald. Daarvoor kunnen wij dus alvast gaan sparen. De Nederlandse fiscus wordt zo één groot pensioenfonds: voor Spanje. Maar in september en november werd alvast 7 miljard aan de Spaanse pensioenfondsen onttrokken. Niet aan de Sociale Fondsen, want die staan al 3 miljard rood.

De eerste echte dreun van dit nieuwe jaar was echter vrijdag het interview dat Bundesbankpresident Jens Weidmann gaf in het Duitse Handelsblatt. Niet dat wat Weidmann zei wereldschokkend of nieuw is, maar dat hij er voor kiest om Europa nu al te herinneren aan wat hij eerder al zei, is omineus. Kort samengevat zei Weidmann dat de ECB zch niet zal kunnen veroorloven de zuidelijke landen geld te weigeren, indien ze zich niet voldoende kwalificeren volgens de gemaakte afspraken:

“We zijn een eind op weg, maar mogen de weg die voor ons ligt niet onderschatten. Het aanpassingsproces in de door de crisis geraakte landen is nog niet afgerond en de institutionele verbetering van de muntunie moet worden doorgezet.”

Ondertussen moeten de eurolanden uitkijken dat ze de prikkels om te hervormen niet te veel afbouwen, waarschuwt de centrale bankier. “De financiële hulpmaatregelen zijn steeds genereuzer geworden. Dat vermindert de druk om economische problemen aan te pakken.”

Daar is geen woord Frans bij, en het is natuurlijk volstrekt dodelijk. Wie zich geroepen voelt mij nu te vermanen, dat “dat natuurlijk allemaal wel zal meevallen. En dat iedereen er van doordrongen is dat de redding van de euro de Eurozone collectief zal nopen zich aan de gemaakte afspraken te houden”, nodig ik graag uit voor een weddenschap om een fles champagne. 12:1, ik zet er een doos tegenover.

Eerder verschenen op  Dagelijkse Standaard