Afgelopen weekend was er een grote bijeenkomst in China waar de traditionele westerse staten niet of nauwelijks vertegenwoordigd waren. Kranten schreven er vrijwel niet over. Hoe anders was dat in Oost-Europa!

Een zurig verhaal van de NOS was het enige dat ik er van terug vond. Men had een medewerkster van Clingendael gevonden die vooral waarschuwde voor het geopolitieke gekonkel van China. En dat meer landen daarvoor beducht zijn. We are not alone, en zo. En dat men in Oost-Europa mogelijk meer interesse tonen gaat dan de EU zal bevallen.

Westerse leiders ontbreken in Peking. Wel hebben onder meer de VS, Groot-Brittannië, Duitsland en Frankrijk vertegenwoordigers gestuurd naar de Chinese hoofdstad. “Ik kan me voorstellen dat je als westers land de conferentie op lager niveau wel volgt, zodat je weet wat er gebeurt. Maar met een hoge delegatie geef je de plannen te veel politieke steun.”

Volgens Van Pinxteren hoeven westerse landen niet per se te vrezen dat ze de boot missen: “Ze moeten eerst goed onderzoeken in hoeverre China’s plannen ook echt in hun eigen voordeel zijn.”

Toch is het wel begrijpelijk, omdat het inderdaad consequenties heeft. Ook de geopolitiek speelt een grotere rol dan we vaak beseffen. In de eerste plaats omdat de plek van Europa in de wereld minder logisch is dan we gewend zijn te denken. Op onze eigen atlassen ligt Europa in het centrum van de wereld. Eenvoudig te regelen, de wereld is nu eenmaal een bol. Maar als je gaat kijken naar hoe de belangrijkste staten ter wereld liggen ten opzichte van de evenaar, wordt het plaatje anders. Europa ligt eigenlijk erg noordelijk. Als er op de wereld uithoeken zijn, dan gaat de strijd tussen Australië, Patagonië en Europa. Wellicht dat we Patagonië voor kunnen laten gaan, maar daarmee is het wel gezegd.

Waarom is dat belangrijk? Omdat China’s grote geopolitieke strategie er op gericht lijkt zich te concentreren op de wereld rond de evenaar. Voorlopig wordt dat de nieuwe Zijderoute genoemd, maar de bedoeling is niettemin kristalhelder. De oude Zijderoute bewoog zich tussen China en de geciviliseerde wereld in de 13e eeuw: westwaarts naar Europa. China lijkt er op te gokken dat de belangrijkste landen van de 21e en toekomstige eeuwen de regio rond de evenaar zullen zijn. En inderdaad is de geografie in het voordeel van deze gedachte.

Rusland lijkt zich dit maar al te bewust. India zal er in mee moeten gaan, want ook al is het de tweede zich razendsnel ontwikkelende grote natie na China, de Chinese eerste viool zal deze eeuw niet snel tegengehouden kunnen worden. Dat maakt het verhaal dat de NOS neerzette op zijn minst tendentieus en ongefundeerd. Maar essentieel is de angst van de USA om uiteindelijk buiten spel te worden gezet; de reactie vanuit Clingendael illustreert maar weer eens hoezeer Europa en de EU aan de leiband van de Amerikanen staan.

Dat is ook waarom Rusland er niet alleen enthousiast over is, maar Putin ook prominent aanwezig was en een toespraak hield. Als het nieuwe centrum van de wereld net boven de evenaar komt te liggen, is Rusland in een ideale positie daarop invloed uit te oefenen en vanuit diverse posities handelstoegangen te krijgen – desnoods als leverancier van allerlei grondstoffen.

De nieuwe Zijderoute is China’s uitdaging aan het post-geïndustrialiseerde westen. Het zal niet meevallen daar een adequaat antwoord op te formuleren.