Commentaar op Willem Schenkel (De Correspondent)

(…) van regeringsleiders mogen, nee moeten, we meer verwachten dan de vreemde combinatie van emotie (die blijkt uit de stoere oorlogstaal) en technocratie (die blijkt uit de oplossing: bommen gooien in plaats van politieke reflectie op de contraproductieve werking daarvan).

Hadden we destijds zo over Winston Churchill geoordeeld, dan hadden we deze discussie niet kunnen voeren, nu. Zou dat vooruitgang zijn geweest?

(…) voor wie met enige afstand naar de geopolitieke ontwikkelingen kijkt, is een duidelijk verband zichtbaar tussen de aanslagen in West-Europa en de aanvallen door West-Europese legers in Irak en Syrië. De terroristen zeggen letterlijk: val ons aan en je krijgt aanslagen.

Bedoelt u hier de aanvallen op Hoesseins Irak of die op ISIS? Het maakt eigenlijk niet uit, beide regimes hebben talloze slachtoffers gemaakt en beide aanvallen zijn daarom in overeenstemming met mijn ‘waarden’: aan dat soort excessen moet een einde gemaakt. Verdedigen dat je terroristen maar beter niet kunt aanvallen omdat ze wel eens iets terug zouden kunnen doen verraadt naar mijn mening een verlangen naar collectieve zelfdestructie.

(…) het zijn hun [westerse regeringsleiders] beslissingen geweest die terroristen nu als reden aanvoeren voor hun daden.

Ja, en Palestijnse terroristen voeren aan dat het hen te doen is om ‘de bezetting’ door Israël. Ook waar?

(…) dit was geen aanval op onze waarden, dit was een aanval op onze mensen.

Het was een aanval die liet zien hoe deze terroristen denken over onze mensen, mensen die niet willen denken zoals zij.

Ervoor kiezen te bombarderen, wetende dat precies dat aanleiding geeft tot aanslagen en dan, als men inderdaad terugslaat, de waardigheid van slachtoffers ondermijnen door te zeggen dat het niet mensen maar waarden waren die aangevallen werden, hoe bedenk je het? 

Het was inderdaad een keuze maar niet één die werd ingegeven door de voorbarige conclusie dat bombardementen alléén aanleiding zouden zijn voor terroristische acties; ik mag toch hopen dat regeringsleiders op de hoogte zijn van de bedoelingen die achter kalifaten schuilgaan en dat één van de eisen waaraan zo’n kolonialistisch gedrocht moet voldoen is: groeien door oorlogvoering.

Door te stellen dat de aanslagen gericht waren tegen deze mensen impliceert bovendien dat zij bij de daders bekend waren en zij nog een appeltje met hen te schillen hadden. Dat lijkt me onwaarschijnlijk. Het zou tevens discussies opwerpen over de eigen rol van de slachtoffers in die aanslagen.

Erger nog: de achtergrond van het ontstaan van IS is de door het Westen gecreëerde chaos in Irak.

Die chaos in Irak was er al lang voordat het westen daar ingreep maar bleef min of meer verborgen door Hoesseins regime. Ingrijpen heeft dat zichtbaar gemaakt. Dat Hoessein en bijvoorbeeld de Sjah destijds Amerikaanse ‘zetbazen’ waren, neemt niets weg van het feit dat ook die zetbazen en hun onderdanen nooit in staat zijn gebleken een fatsoenlijk functionerende staat op te bouwen. En dat terwijl er toch geld genoeg was en is.

Maar dat was geen chaos die we niet zagen aankomen.

Toch wel? Wellicht heeft men de omvang onderschat maar dat er chaos zou ontstaan was duidelijk, zeker toen het Amerikaanse leger er voortijdig vertrok, onder leiding van Obama.

Ook nu vriend en vijand toegeeft dat George W. Bush en Tony Blair fout zaten, blijven westerse landen kiezen voor bombarderen.

Dan ben ik vriend noch vijand.

En om de irrationaliteit daarvan compleet te maken, krijgen we als alternatieve probleemdiagnose voorgeschoteld: ze hebben een probleem met onze waarden.

Die diagnose is allesbehalve irrationeel: Islamisten hechten geen of weinig waarde aan mensenlevens, westerse, seculiere mensen juist erg veel. Zij hebben net zo veel problemen met onze (mag ik ‘onze’ hier gebruiken?) als wij met hun waarden.

Om welke waarden gaat het volgens onze regeringsleiders dan? Om met Mark Rutte te spreken: het ging om ‘onze manier van leven’ en die bestaat uit het op een terras zitten, naar een restaurant gaan, een concert bezoeken en naar een voetbalwedstrijd gaan. Bedoelde Rutte nu te zeggen dat het ging om een aanval op onze horeca en entertainmentindustrie? Vast niet, maar dat hij het niet anders deed, illustreert de ontstellende leegte die ‘onze waarden’ markeert.

Voor mij staat ‘leven’ hier centraal en niet alleen dat van ‘ons’ maar ook dat van andersdenkenden die evenmin passen in het islamistische stramien. Dat daar ‘terrasjes pakken’ bij hoort en naar het theater of voetbal gaan et cetera, ligt wat mij betreft voor de hand. Ik zou persoonlijk niet zonder willen omdat het een welkome afwisseling is op wat velen in het westen met elkaar gemeen hebben: een goede toekomst opbouwen voor onze kinderen door hard te werken.

Het punt is dat onze regeringsleiders niet in staat zijn om de zogenaamde fundamentele waarden die ‘ons’ kenmerken op een andere manier te verwoorden dan onze vrijheid tot horecabezoek en niet in staat zijn de daar achterliggende waarden uit te drukken. Rutte was al niet verder gekomen dan de definitie van vrijheid als de vrijheid om in je eigen huis op je eigen bank te zitten – (…)

Dat Mark Rutte daartoe, volgens u, niet in staat is gebleken ligt inderdaad aan Mark Rutte en niet aan de eventuele waarden .

Inmiddels is er tenminste een uitgaanselement aan toegevoegd, maar is het werkelijk niet mogelijk te beschrijven wat fundamenteel is voorbij de trivialiteit van de consumptie? Niet alleen wordt gedaan alsof mensen in het Midden-Oosten niet naar restaurants, concerten en voetbalwedstrijden gaan – het gaat daarbij immers om ‘onze manier van leven’ – die ‘manier van leven’ wordt ook nog eens als volstrekt leeg gepresenteerd.

Maar dat is-ie uiteraard allerminst. En natuurlijk is het mogelijk om fundamenteels te benoemen dat voorbij gaat aan de ‘trivialiteit van de consumptie’: geloof in democratie, wetenschap, kunst, samenwerken en gemeenschapszin, de rechtsstaat, ‘effe lekker, in je eigen huis en op je eigen bank zitten’, vreemdelingen en elkaar helpen, excelleren et cetera, et cetera. Ik zou dat niet ‘leeg’ willen noemen. Ik noem het rijk én vol.

Dat is natuurlijk de kern van de huidige neoliberale vrijheid: leegte.

Ik ben hier erg bang dat het uw persoonlijke ‘leegte’ is die u hier op ‘ons’ wilt projecteren.

De neoliberale burger wordt door die leegte gekenmerkt en alleen consumptie – die altijd vliedend is en direct vervangen moet worden door iets nieuws – mag hem of haar tijdelijk vullen.

Dit vat ik op als een persoonlijke belediging – dat heeft te maken met de waarden waar ik voor sta. Begrijp me niet verkeerd: ik vind dat u het recht heeft anderen en dus ook mij te beledigen, ook die opvatting is deel van mijn waarden.

Hetzelfde zagen we bij de aanslag op Charlie Hebdo. De ‘vrijheid van meningsuiting’ werd naar vorm gewaardeerd, maar moest een lege huls blijven. Meningen mochten nooit tot overtuigingen stollen, dat zou te veel substantie, te veel inhoud zijn voor de lege vorm die het vrijheidsconcept kenmerkt. Gevaarlijke mensen hebben overtuigingen; de rest heeft meningen. En alleen gevaarlijke mensen denken dat woorden daden zijn, bijvoorbeeld dat ze geweld kunnen uitoefenen en kunnen beledigen. 

Hier snap ik weinig van, te weinig om er iets zinnigs over te kunnen zeggen.

Neoliberale taal is onschuldig, want leeg. De neoliberale vrijheid van meningsuiting is de vrijheid tot volstrekt consequentieloze uitingen.

Dat is maar hoe je het beziet. Geert Wilders bijvoorbeeld, kan om wat hij zegt niet meer zonder beveiliging leven en wordt er ook nog eens regelmatig om voor de rechter gesleept. Ik geloof dat u hier ‘consequentieloze uitingen’ verwart met een groeiende angst voor represailles erop, die buiten en binnen de rechtsstaat staan.

Zo leeg en consequentieloos als de vrijheid van meningsuiting die begin 2015 werd gevierd, zo leeg en consequentieloos zijn de ‘waarden’ die ‘onze manier van leven’ kenmerken eind 2015. Wie zo redeneert, is nog niet begonnen te begrijpen waarmee hij eigenlijk vecht.

We vechten? Is dat niet toch een teken dat er waarden bestaan die verdedigd moeten?

De daders heten ‘lafaards,’ ‘gekken’ en ‘barbaren’

Dat heeft er vooral mee te maken dat de daders laf, gek (in de zin dat ze geen enkele waarde aan mensenlevens hechten, ook niet aan dat van henzelf) en barbaars zijn.

(…) lafaards, werkelijk? Is het laffer jezelf op te blazen dan op afstand vliegtuigen of drones te sturen om bommen te werpen op mensen die je nooit in de ogen hoeft te kijken? Of zijn het dan ‘gekken,’ die Frankrijk duidelijk maken dat ze precies die bombardementen betaald komen zetten?

U begint nu, naar mijn mening, te raaskallen. Natuurlijk kunnen we onze mensen opofferen door ze in chaotische landen voor anderen de kastanjes uit het vuur te laten halen – of zoals de Parijse agenten die het leven lieten omdat de politiek zo nalatig is geweest de ontwikkeling van laffe, gestoorde barbaren toe te staan die dan nu honderden slachtoffers hebben gemaakt – maar is dat eerlijk tegenover die jongens? Zijn drones dan niet veel eerlijke? Is het dan niet vele malen laffer om onschuldige slachtoffers te maken onder hen die zich niet konden verdedigen en daarna jezelf op te blazen zodat je zo snel mogelijk bij je 72 maagden kunt zijn, sterker, is dat niet iets om naar uit te zien (voor dat soort laffe, gestoorde, barbaren).

Uw betoog komt hier in botsing met de (mijn) goede smaak. Zeker wanneer u vraagt ‘Zijn de terroristen hier rationeler dan hun verklaarders van staatswege?’ Ja hoor, mensen die zich laten sturen door dat wat een ‘engel’ een analfabete sloeber in de woestijn zo’n vijftienhonderd jaar geleden in het oor fluisterde zijn echt heel rationeel.

Om u de waarheid te zeggen kan ik er niet zo goed tegen hoe u laat doorschemeren, laffe, gestoorde barbaren in veel opzichten voor voller aan te zien dan normale Europeanen. Vandaar dat ik hier stop met becommentariëren.