Ebru Umar schreef vanmorgen in een opiniestuk in NRC Handelsblad dat het gedrag van de Turkse medelanders voer voor psychologen is. Waar, maar slechts selectief waar.

Het probleem van die Turken is niet zozeer een kwestie die aan psychologen moet worden voorgelegd – het is een kwestie waarover de toenmalige Nederlandse opinieleiders – en hun nazaten – voor zouden moeten worden behandeld. Op het gevaar af in dezelfde kuil te vallen als al die opinieleiders destijds – die alle fouten van de wereld op hun eigen nek namen, en vervolgens niets nuttig meer produceerden – lijkt me dat dit in veel opzichten een probleem is dat de Nederlanders zelf hebben geschapen.

Minder intelligente mensen die een land binnenkomen hebben het moeilijker dan intelligente. Dat binnen die groep een terugverlangen naar het land van herkomst een dominante factor is is daarom niet vreemd. Maar wat te denken van de intelligente bovenlaag er binnen, en de succesvolle middengroepen? Want ontkennen dat die er zijn is niet alleen denigrerend, maar erger eigenlijk: laatdunkend. Toch is dat, alhoewel niet exact zoals ik het hier formuleerde, wel het proces dat ik hier aan het werk zie.

Om je ergens deel van te gaan voelen is trots op de groep waarvan je lid worden wilt een onontbeerlijk element. Bijdragen evolueert dan vanzelf tot medebewustzijn. Als je het zo bekijkt ga je begrijpen, waarom Ebru Umar veel minder problemen had zich hier deel te voelen van de maatschappij dan veel menen van Turkse afkomst die hun leven lang zijn voorgetrokken en om hun afkomst van baantjes werden voorzien. Niet alleen werden zij veel minder gewaardeerd om hun geleverde bijdrage, maar eigenlijk werd die bijdrage ontkend. Daarmee werd die groep in zekere zin weggestoten. Het is nu eenmaal moeilijker dele te worden van een groep die jou niet wil of je bijdrage ontkent, dan een die je verwelkomt en opneemt in hun midden.

Psychologen kunnen u vertellen dat het apart houden en beschermen van kwetsbare kinderen in een groep die kwetsbaarheid niet vermindert. Integendeel. omgekeerd voelen die beschermde kinderen zich niet verplicht te streven naar aanpassing: dat ze op latere leeftijd daarmee problemen krijgen beseffen kinderen niet. Nooit. De enkeling die dat beseffen zou heeft die bescherming eigenlijk niet nodig, en zal zich er vaak aan onttrekken.

Ebru Umar heeft zich de Nederlandse maatschappij ingevochten, en zou daarmee een voorbeeld hebben moeten zijn voor veel andere Turken. Ebru is in veel opzichten wat mij betreft ook Nederlandser dan veel Nederlanders. Dat kan ze zich veroorloven, en dat is de ultieme onderstreping van haar succes, dat zowel dat besef als de succesvolle volvoering er van betekent.

Maar ook intelligente mensen van Turkse afkomst blijken gevoelig voor de roep van het moederland. Wat mijn punt onderstreept, is dat dit maar al te vaak hoogopgeleide Turken zijn die eindigden in overheidsdienst. En dan zie je dat een hogere opleiding geen garantie voor integratie biedt. Het is de zelfstandigheid die een individu in staat stelt zichzelf los te maken van zijn eigen achtergrond die essentieel is. Ik heb voldoende Turkse mensen zonder veel opleiding gekend die zichzelf door ondernemingszin opwerkten om dat te durven stellen. Ze waren en zijn zich zeker bewust van hun achtergrond, maar klakkeloos achter iemand aanlopen die in het land van herkomst dingen loopt te roepen waar ze hier ook niets van moeten hebben? Dat herken ik niet.

Ergo: in feite hebben de Nederlandse goeddoeners uit de jaren zeventig en tachtig een situatie geschapen die we nu rondom ons zien opbloeien. Maar erkennen zullen we dat niet: het gaat politiek een storm ontketenen die we geestelijk niet aan zouden kunnen – de gelijkhebbers zo min als de dan verongelijkten.